Η Ελλάδα κατέχει μια από τις πιο υψηλές θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη με τις χώρες που κάνουν μεγαλύτερη χρήση αντιβιοτικών. Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα βρίσκεται εντός των 3 πρώτων Ευρωπαϊκών χωρών από πλευράς κατανάλωσης αντιβιοτικών και αντιμικροβιακών φαρμάκων συνολικά. Η ανεξέλεγκτη και αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών οδηγεί στη δημιουργία ανθεκτικότητας των μικροβίων, ενώ παράλληλα επηρεάζει αρνητικά το εντερικό μικροβίωμα, αλλά και τη συνολική υγεία. Τα προβιοτικά αποτελούν σημαντικό εργαλείο στα χέρια των ειδικών υγείας, οι οποίοι μέσω της παράλληλης χορήγησης προβιοτικών και αντιβιοτικών προσπαθούν να περιορίσουν τις ανεπιθύμητες παρενέργειες.
Τι είναι το εντερικό μικροβίωμα και γιατί έχει σημασία να διατηρείται σε ισορροπία;
Ο ανθρώπινος οργανισμός αποικίζεται από τρισεκατομμύρια μικροοργανισμούς, οι οποίοι μπορεί να βρίσκονται στο στόμα, το δέρμα, τον κόλπο και πολλά ακόμα σημεία. Ωστόσο, η πλειοψηφία του συνολικού μικροβιώματος εντοπίζεται στο λεπτό και το παχύ έντερο. Βακτήρια, μύκητες, ιοί και αρχαία συνιστούν μια ποικιλόμορφη κοινότητα μικροοργανισμών, το λεγόμενο εντερικό μικροβίωμα. Οι μικροοργανισμοί του εντέρου κάθε άλλο παρά βλαπτικοί είναι. Το εντερικό μικροβίωμα επιτελεί σπουδαίο ρόλο στη βελτίωση και τη διατήρηση της υγείας, μέσω πολλαπλών και σημαντικών λειτουργιών. Μάλιστα, το εντερικό μικροβίωμα δεν δρα μόνο προς όφελος του γαστρεντερικού συστήματος, αλλά ενισχύει, επίσης, το ανοσοποιητικό σύστημα, το νευρικό σύστημα και πολλά ακόμα.
Σημαντικός παράγοντας για την επίτευξη όλων των παραπάνω είναι η ισορροπία. Δεδομένης της ποικιλομορφίας του εντερικού μικροβιώματος και των πολλαπλών ειδών που αποικίζουν εκεί, η διατήρηση της ισορροπίας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και τον τρόπο δράσης των φιλικών βακτηρίων. Τόσο η ποιοτική όσο και η ποσοτική διατάραξη του εντερικού μικροβιώματος μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας. Αντίστοιχα, η εξισορρόπηση του πληθυσμού των μικροοργανισμών του εντέρου, μέσω προβιοτικών, αποτελεί πολλά υποσχόμενη προσέγγιση για μεγάλο αριθμό συμπτωμάτων και διαταραχών.
Πως δημιουργείται διατάραξη του εντερικού μικροβιώματος;
Μπορεί φαινομενικά να μοιάζει δύσκολο, όμως η διατάραξη του εντερικού μικροβιώματος είναι συχνό φαινόμενο. Ένα πλήθος καθημερινών παραγόντων μπορεί να προκαλέσει ανομοιομορφία στο εντερικό μικροβίωμα, διαταράσσοντας τους φυσιολογικούς πληθυσμούς της εντερικής μικροχλωρίδας. Κύριους λόγους της παραπάνω κατάστασης αποτελούν η διατροφή, το άγχος, η ηλικία, το χλώριο στο νερό, η περιβαλλοντική μόλυνση και φυσικά η λήψη αντιβιοτικών θεραπειών.
Η ανάπτυξη αντιβιοτικών σκευασμάτων έχει φανεί σωτήρια για την ανθρωπότητα. Οι αντιβιώσεις μπορούν και καταπολεμούν βακτηριακές λοιμώξεις, περιορίζοντας τη συμπτωματολογία αλλά και τις σοβαρές επιπτώσεις μολύνσεων από βακτήρια. Στο πέρασμα των χρόνων, η χρήση τους έχει επεκταθεί, καθώς τα αντιβιοτικά αποτελούν την πρώτη και πολλές φορές τη μοναδική επιλογή για πάσης φύσεως λοίμωξη. Η εκτεταμένη αυτή χρήση αντιβιοτικών τείνει να γίνει ανεξέλεγκτη, δημιουργώντας τελικά περισσότερα προβλήματα απ’ ότι λύσεις.
Στην πραγματικότητα οι αντιβιώσεις δεν έχουν επιλεκτική ικανότητα, αλλά δρουν έναντι κάθε βακτηρίου που συναντούν. Τα αντιβιοτικά, λοιπόν, είναι ευρέως φάσματος, κατάλληλα για πολλά διαφορετικά βακτηριακά είδη. Σε αυτά τα βακτηριακά είδη συμπεριλαμβάνονται και τα φιλικά βακτήρια που αποικίζουν στο εντερικό μικροβίωμα, με αποτέλεσμα οι αντιβιώσεις να στρέφονται ενάντια και σε αυτά. Επομένως, όταν ένα αντιβιοτικό σχήμα προτείνεται σε έναν ασθενή, η αντιβιοτική ουσία δεν δρα μόνο κατά του παθογόνου βακτηρίου, αλλά και ενάντια σε κάθε άλλο βακτήριο που συναντά. Η δράση αυτή, δηλαδή η εξάλειψη των φιλικών βακτηρίων του εντερικού μικροβιώματος και η κυριάρχηση παθογόνων βακτηρίων, είναι και ο κύριος λόγος εμφάνισης παρενεργειών που σχετίζονται με τις αντιβιοτικές θεραπείες.
Η εμφάνιση διάρροιας, είναι η νούμερο ένα παρενέργεια, που προκύπτει μετά τη λήψη αντιβιώσεων. Στην πραγματικότητα η διάρροια αυτή συσχετίζεται αποκλειστικά και μόνο με τη λήψη αντιβιοτικών. Η διάρροια προκύπτει ως αποτέλεσμα της διατάραξης της ισορροπίας του εντερικού μικροβιώματος. Ο πληθυσμός των φιλικών βακτηρίων μειώνεται, λόγω της δράσης των αντιβιώσεων, και η αναλογία μεταξύ μη παθογόνων και δυνητικά παθογόνων μικροοργανισμών αλλάζει. Οι δυνητικά παθογόνοι μικροοργανισμοί βρίσκουν τις κατάλληλες συνθήκες και μην έχοντας αντίσταση από τα ωφέλιμα βακτήρια του εντέρου αναπτύσσονται και δημιουργούν φλεγμονές στο έντερο που οδηγούν στη διάρροια. Η ανάπτυξη διάρροιας οφείλεται κυρίως στο παθογόνο Clostridium difficile, το οποίο σχετίζεται με υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και έχει μεγάλο αντίκτυπο στο σύστημα υγείας.
Πως τα προβιοτικά συμβάλλουν στον περιορισμό των ανεπιθύμητων παρενεργειών από αντιβιώσεις;
Τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί που όταν λαμβάνονται σε επαρκείς ποσότητες, έχουν θετικό αποτέλεσμα στην πρόληψη ή θεραπεία μιας ειδικής παθολογικής κατάστασης, μέσω της βελτίωσης της ισορροπίας του εντερικού μικροβιώματος. Δεδομένης της διατάραξης από τα αντιβιοτικά σκευάσματα, τα προβιοτικά έρχονται να συμπληρώσουν το εντερικό μικροβίωμα και να αποκαταστήσουν την ισορροπία. Μελέτες, έρχονται να υποστηρίξουν την ευεργετική δράση των προβιοτικών κατά τη διάρκεια αντιβιοτικών θεραπειών, μειώνοντας τις παρενέργειες και διασφαλίζοντας την ισορροπία του εντερικού μικροβιώματος. Μάλιστα, ενδιαφέρον παρουσιάζει, η αυξητική τάση στη λήψη αυτού του είδους συμπληρωμάτων διατροφής, ειδικά κατά τη διάρκεια αντιβιοτικών θεραπειών.
Χρειάζεται να λαμβάνουμε τα προβιοτικά πριν και μετά την αντιβιοτική θεραπεία;
Οι περισσότεροι ασθενείς που λαμβάνουν αντιβιοτικά παροτρύνονται για τη παράλληλη λήψη προβιοτικών από κάποιον ειδικό υγείας. Είτε ο γιατρός που κάνει τη διάγνωση και προτείνει αντιβίωση, είτε ο φαρμακοποιός ο οποίος προμηθεύει στους ασθενείς αυτά τα προϊόντα, προτείνουν το συνδυασμό των αντιβιώσεων με προβιοτικά. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η λήψη τους θα ξεκινήσει ταυτόχρονα. Στην πραγματικότητα η προετοιμασία του οργανισμού και η «θωράκιση» του εντερικού μικροβιώματος είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα. Η λήψη προβιοτικών ακόμα και λίγες ώρες πριν την πρώτη δόση αντιβίωσης μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην πρόληψη παρενεργειών. Σε κάθε περίπτωση τα οφέλη είναι μεγαλύτερα όταν, ακόμα και αν δεν προηγούνται τα προβιοτικά, λαμβάνονται παράλληλα και όχι εκ των υστέρων. Εξίσου σημαντικό βήμα αποτελεί και η συνέχιση των προβιοτικών μετά το πέρας της αντιβίωσης για τουλάχιστον μια εβδομάδα. Οι αντιβιώσεις συνεχίζουν την κυκλοφορία τους στον οργανισμό και τη δράση τους για αρκετές ημέρες μετά τη διακοπή τους. Ως εκ τούτου παρενέργειες της αντιβίωσης μπορούν να εμφανιστούν και μετά τη θεραπεία λόγω της διατάραξης του εντερικού μικροβιώματος. Παράλληλα, η λήψη προβιοτικών, ακόμα και μετά τη θεραπεία, συμβάλλει και στη θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος, η οποία είναι απαραίτητη μετά από οποιαδήποτε λοίμωξη.
Ποιος είναι ο σωστός τρόπος λήψη προβιοτικών κατά τη διάρκεια αντιβιοτικής θεραπείας;
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω τα αντιβιοτικά έχουν ευρύ φάσμα δράσης έναντι παθογόνων και μη παθογόνων μικροοργανισμών. Από τη στιγμή που τα αντιβιοτικά στρέφονται ενάντια στα φιλικά βακτήρια του εντέρου, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο θα συμπεριφερθούν και απέναντι στα προβιοτικά. Σε περίπτωση που αντιβιοτικά και προβιοτικά ληφθούν την ίδια στιγμή, τότε η δράση των τελευταίων θα πάψει να υφίσταται, καθώς οι αντιβιώσεις θα τα έχουν σκοτώσει. Για να είναι σκόπιμη η προσέγγιση μέσω προβιοτικών χρειάζεται να μεσολαβεί ένα εύλογο χρονικό διάστημα, περίπου 3-4 ώρες.
Προβιοτικά από την OLONEA®
H OLONEA® έχοντας ηγετική θέση στο χώρο των προβιοτικών και με σύνθημα «αγάπησε το μικροβίωμα σου» παρέχει αποτελεσματικές λύσεις για ενήλικες και παιδιά. Το bacteflora® PLUS με ενισχυμένη σύνθεση 10 προβιοτικών στελεχών με 30 δις ανά κάψουλα και πρεβιοτική ινουλίνη είναι το κατάλληλο προϊόν για την εξισορρόπηση του εντερικού μικροβιώματος. Παρέχει αποτελεσματική προστασία του εντερικού μικροβιώματος σε περιπτώσεις αντιβιοτικών θεραπειών, προλαμβάνοντας τη διάρροια και την εντερική δυσβίωση που προκαλείται από αυτές.
Αντίστοιχα, το bacteflora® JUNIOR είναι διαθέτει έναν εξειδικευμένο συνδυασμό προβιοτικών για παιδιά. Με 9 προβιοτικά στελέχη και 6 δις ανά φακελάκι, παρέχει την απαραίτητη προστασία στο ευαίσθητο εντερικό μικροβίωμα των παιδιών κατά τη διάρκεια αντιβιοτικών θεραπειών.
Βιβλιογραφία
- Rodgers B, Kirley K, Mounsey A. PURLs: prescribing an antibiotic? Pair it with probiotics. J Fam Pract. 2013 Mar;62(3):148-50. PMID: 23520586; PMCID: PMC3601687.
- Éliás, A.J., Barna, V., Patoni, C. et al. Probiotic supplementation during antibiotic treatment is unjustified in maintaining the gut microbiome diversity: a systematic review and meta-analysis. BMC Med 21, 262 (2023). https://doi.org/10.1186/s12916-023-02961-0.
- Zavišić G, Popović M, Stojkov S, Medić D, Gusman V, Jovanović Lješković N, Jovanović Galović A. Antibiotic Resistance and Probiotics: Knowledge Gaps, Market Overview and Preliminary Screening. Antibiotics (Basel). 2023 Aug 3;12(8):1281. doi: 10.3390/antibiotics12081281. PMID: 37627701; PMCID: PMC10451169.
- Rabetafika, H.N.; Razafindralambo, A.; Ebenso, B.; Razafindralambo, H.L. Probiotics as Antibiotic Alternatives for Human and Animal Applications. Encyclopedia 2023, 3, 561-581. https://doi.org/10.3390/encyclopedia3020040.
