Δυσκοιλιότητα στην παιδική ηλικία

Η δυσκοιλιότητα κατά την παιδική ηλικία αποτελεί ένα κοινό πρόβλημα, το οποίο  αποτελεί περισσότερο ένα σύνολο συμπτωμάτων, παρά μία συγκεκριμένη παιδική ασθένεια. Επηρεάζει σχεδόν 1 στα 3 παιδιά και εμφανίζεται κυρίως στην ηλικία που ξεκινάει η εκπαίδευση τουαλέτας, ενώ μπορεί να επηρεάσει ακόμα και μωρά. Χαρακτηρίζεται, κυρίως, από λιγότερες κινήσεις του εντέρου ή σκληρά, ξηρά κόπρανα. Ευτυχώς, οι περισσότερες περιπτώσεις δυσκοιλιότητας στα παιδιά είναι προσωρινές και αντιμετωπίζονται εύκολα με απλές λύσεις, όπως αλλαγές στη διατροφή, ενώ πιο σπάνια απαιτείται ιατρική παρακολούθηση. 

Τι είναι η δυσκοιλιότητα και γιατί εμφανίζεται; 

Ως δυσκοιλιότητα, σύμφωνα με τα κριτήρια Ρώμης IV, ορίζεται η εμφάνιση δύο ή περισσότερων από τα παρακάτω για διάστημα τουλάχιστον 3 μηνών:

• Αίσθημα ατελούς κένωσης ≥ 25% των κενώσεων
• Εργώδης κένωση ≥ 25% των κενώσεων
• Κενώσεις ανά εβδομάδα ≤ 2
• Σκληρά κόπρανα ≥ 25% των κενώσεων
• Ανάγκη λήψης τεχνικής υποβοήθησης

Τα ακριβή αίτια της παιδικής δυσκοιλιότητας δεν είναι πλήρως κατανοητά, αν και συνήθως οφείλεται σε λειτουργικούς παράγοντες και όχι σε οργανικά αίτια. Στην πραγματικότητα μόνο ένα 5% των παιδιών που πάσχουν από δυσκοιλιότητα οφείλουν το πρόβλημά τους σε οργανική αιτία. Ωστόσο, αρκετοί είναι οι παράγοντες που μπορεί να επιδεινώσουν το πρόβλημα, όπως για παράδειγμα, οι διατροφικές συνήθειες, η σωματική δραστηριότητα, η αφυδάτωση και η «εκπαίδευση τουαλέτας». Άλλες φορές η εμφάνιση δυσκοιλιότητας σχετίζεται με κάποιο πρόσκαιρο παθολογικό αίτιο, δηλαδή την εμφάνιση κάποιας ασθένειας και τη λήψη φαρμάκων.

Τι προκαλεί την παιδική δυσκοιλιότητα; 

• Η παρακράτηση κοπράνων

Ένας από τους πιο συνήθεις παράγοντες που οδηγούν σε δυσκοιλιότητα είναι η παρακράτηση κοπράνων. Τα παιδιά συχνά αγνοούν το αίσθημα κένωσης, είτε λόγω της δυσφορίας ή του πόνου που βιώνουν κατά την κένωση, είτε για να μη χρειαστεί να διακόψουν το παιχνίδι, ή ακόμα επειδή νιώθουν άβολα να χρησιμοποιούν ξένες ή δημόσιες τουαλέτες.

• Θέματα «εκπαίδευσης τουαλέτας»

Εάν η «εκπαίδευση τουαλέτας» ξεκινήσει όταν το παιδί δεν είναι ακόμα έτοιμο, τότε τα αποτελέσματα μπορεί να είναι τα αντίθετα. Είναι πιθανό το παιδί να αντιδρά, με αποτέλεσμα την παρακράτηση, γεγονός που μπορεί ακούσια να οδηγήσει σε συνήθεια.

• Αλλαγές στη διατροφή

Μια διατροφή φτωχή σε φυτικές ίνες, φρούτα, λαχανικά και όσπρια ή η ανεπαρκής λήψη υγρών μέσα στην ημέρα, και κυρίως νερού, μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τη δυσκοιλιότητα. Είναι καλό οι γονείς να γνωρίζουν ότι μία από τις πιο συνηθισμένες περιόδους εμφάνισης δυσκοιλιότητας, είναι η περίοδος μεταβολής από μια διατροφή υγρού σε μια που περιλαμβάνει στερεά τρόφιμα. Ωστόσο, αυτή η περίοδος είναι συνήθως παροδική, εφόσον το παιδί συνηθίσει τη νέα του διατροφή και κυρίως εφόσον ενταχθούν στη διατροφή του τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, όπως φρούτα και λαχανικά.

• Αλλαγές στη ρουτίνα

Τυχόν αλλαγές στη ρουτίνα του παιδιού όπως αλλαγές περιβάλλοντος, κλίματος, ή αλλαγές καθημερινών συνηθειών μπορεί να επιφέρουν υποσυνείδητα άγχος το οποίο  επηρεάζει άμεσα την κινητικότητα του εντέρου. Είναι μάλιστα πολύ πιθανό τα παιδιά να παρουσιάσουν δυσκοιλιότητα όταν ξεκινούν για πρώτη φορά το σχολείο.

• Φάρμακα

Οι φαρμακευτικές αγωγές έχουν συσχετιστεί με παρενέργειες στην κινητικότητα του εντέρου. Συνήθως, τα συμπτώματα δυσκοιλιότητας που εμφανίζονται κατά την περίοδο λήψης φαρμάκων, υποχωρούν άμεσα μετά το πέρας της φαρμακευτικής αγωγής. Γνωστοί τύποι φαρμάκων που προκαλούν δυσκοιλιότητα είναι τα οπιοειδή, τα αντισπασμωδικά, τα αντικαταθλιπτικά, τα φάρμακα αποκλεισμού του διαύλου του ασβεστίου, τα διουρητικά, τα αντιόξινα κ.α.

• Οικογενειακό ιστορικό

Τα παιδιά με οικογενειακό ιστορικό δυσκοιλιότητας είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν δυσκοιλιότητα. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε κοινούς γενετικούς ή ακόμα και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Συνήθη συμπτώματα της παιδικής δυσκοιλιότητας 

Όπως αναφέρθηκε, οι περισσότερες περιπτώσεις δυσκοιλιότητας σε παιδιά είναι προσωρινές. Παρ’ όλα αυτά θα πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή στον τύπο και στη διάρκεια των συμπτωμάτων ώστε να διαγνωστεί όσο το συντομότερο το πρόβλημα.

Η ανίχνευση ωστόσο δεν είναι πάντα έγκαιρη, καθώς συχνά τα δυσκοίλια παιδιά αποκρύπτουν τα συμπτώματα από τους γονείς τους, με αποτέλεσμα οι ίδιοι να αργούν να εντοπίσουν το πρόβλημα και επομένως να αναζητήσουν καθυστερημένα τη βοήθεια των ειδικών. Γι’ αυτό οι γονείς θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή σε τυχόν σημάδια που σηματοδοτούν την ύπαρξη δυσκοιλιότητας, όπως:

• Πολύ αραιές εντερικές κινήσεις την εβδομάδα (<3)
• Μεγάλης δυσκολίας και διάρκειας προσπάθεια κένωσης
• Σκληρά κόπρανα
• Συχνοί πόνοι κατά την κίνηση του εντέρου
• Στομαχικοί πόνοι
• Ίχνη υγρού ή κολλώδους ουσίας στα κόπρανα ή στα εσώρουχα του παιδιού
• Αίμα στην επιφάνεια των σκληρών κοπράνων

Για να εντοπιστούν μερικές από τις παραπάνω περιπτώσεις, οι γονείς θα πρέπει να παρατηρούν εάν το παιδί τους σταυρώνει τα πόδια συχνά, σφίγγει τους γλουτούς του, στρίβει το σώμα του ή κάνει μορφασμούς που υποδηλώνουν πόνο ή ενόχληση κατά τη διάρκεια της κένωσης.

Πρόσληψη και τρόποι αντιμετώπισης

Η δυσκοιλιότητα της παιδικής ηλικίας είναι πιο πιθανό να επηρεάσει τα παιδιά που:

• Δεν καταναλώνουν αρκετές φυτικές ίνες
• Έχουν καθιστική ζωή και δεν κινούνται αρκετά
• Δεν πίνουν αρκετά υγρά και ιδιαίτερα νερό
• Πάσχουν από κάποια πάθηση που επηρεάζει τον πρωκτό ή τον ορθό
• Έχουν κάποιου είδους νευρολογική διαταραχή

Αρχικά, οι γονείς είναι υπεύθυνοι για τις σωστές διατροφικές συνήθειες των παιδιών τους, προσφέροντάς τους τροφές όπως φρούτα, λαχανικά, όσπρια, δημητριακά και ξηρούς καρπούς, και κυρίως προτρέποντάς τα να πίνουν αρκετό νερό μέσα στην ημέρα. Παρακάτω δίνεται η προτεινόμενη ποσότητα πρόσληψης φυτικών ινών την ημέρα ανάλογα με την ηλικία του παιδιού (Πίνακας 1), καθώς και η περιεκτικότητα φυτικών ινών που περιέχονται σε τροφές συχνής κατανάλωσης από παιδιά (Πίνακας 2), σύμφωνα με τον Σύλλογο Διαιτολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου (BDA).

Πίνακας 1: Προτεινόμενη ποσότητα πρόσληψης φυτικών ινών στην παιδική ηλικία σύμφωνα με τον Σύλλογο Διαιτολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου (BDA).

Πίνακας 2: Τρόφιμα και η ποσότητα φυτικών ινών που περιέχεται σε αυτά

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η προσθήκη φυτικών ινών θα πρέπει να γίνεται σταδιακά και χωρίς πίεση. Οι τροφές θα πρέπει να προσφέρονται στο παιδί επανειλημμένα, ακόμα και αν αυτό αργήσει πολύ να τις δοκιμάσει ή να τις δεχθεί. Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι, μία διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες βοηθά στον σχηματισμό μαλακών, αλλά συχνά και ογκωδών κοπράνων και στη δημιουργία αερίων και φουσκώματος. Προσοχή πρέπει επίσης να δίνεται και στην κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, καθώς μια αλλεργία στο αγελαδινό γάλα ή η υπερκατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε δυσκοιλιότητα. Για τους παραπάνω λόγους, ενδείκνυται η άμεση αναζήτηση καθοδήγησης από ειδικούς υγείας, Γαστρεντερολόγους και Διατροφολόγους.

Επιπλέον, το παιδί θα πρέπει να παροτρυνθεί να μην αγνοεί το αίσθημα της ανάγκης για κένωση, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις προτείνεται η χρήση υποποδίου, ώστε να τηρείται πιο φυσιολογική στάση σώματος κατά την αφόδευση και να διευκολύνεται η διαδικασία.

Ακόμη, η σωματική δραστηριότητα επηρεάζει σημαντικά την κινητικότητα του εντέρου, επομένως οι γονείς θα πρέπει να παρακινούν τα παιδιά τους να κινούνται ακόμα περισσότερο, εφόσον αυτά αντιμετωπίζουν πρόβλημα δυσκοιλιότητας.

Πότε θα πρέπει να ζητηθεί η βοήθεια ειδικού υγείας 

Η δυσκοιλιότητα στα παιδιά συνήθως δεν είναι σοβαρής μορφής. Ωστόσο, η χρόνια δυσκοιλιότητα μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές ή να υποδηλώσει μια υποκείμενη κατάσταση. Σε αυτές τις περιπτώσεις ίσως απαιτείται η ιατρική συμβουλή, ειδικά εάν πέραν της δυσκοιλιότητας το παιδί εμφανίσει κάτι από τα παρακάτω:

• Πυρετό
• Αίμα στα κόπρανα
• Επίμονο κοιλιακό πρήξιμο
• Πόνο κατά τη διάρκεια αφόδευσης
• Πρωκτική πρόπτωση
• Σημαντική έλλειψη όρεξης για φαγητό
• Απώλεια βάρους

Θεραπευτική προσέγγιση παιδικής δυσκοιλιότητας

Ως πρωταρχικό μέτρο αντιμετώπισης προτείνεται η αλλαγή των καθημερινών συνηθειών ενός παιδιού, δίνοντας βάρος στην αύξηση πρόσληψης φυτικών ινών μέσω διατροφής, την επαρκή ενυδάτωση και τη σωματική δραστηριότητα. Ωστόσο, σε περιπτώσεις που αυτό δεν είναι πρακτικά εφικτό, οι ειδικοί προτείνουν συμπληρώματα φυτικών ινών, κατάλληλα για παιδιά. Τo bactefiber JUNIOR είναι ένα εξειδικευμένο συμπλήρωμα διατροφής για παιδιά με κλινικά μελετημένα προβιοτικά και υδατοδιαλυτές φυτικές ίνες Sunfiber από το φασόλι Guar με φυσική δράση κατά της παιδικής δυσκοιλιότητας. Περιέχει 10 προβιοτικά στελέχη για παιδιά με 10 δις ανά φακελάκι και 2,9g φυτικές ίνες σε μορφή σκόνης για εύκολη κατανάλωση από παιδιά. Η καθημερινή λήψη προβιοτικών και φυτικών ινών μέσω του bactefiber JUNIOR  ενισχύει το εντερικό μικροβίωμα με ωφέλιμους μικροοργανισμούς, με αποτέλεσμα την επαναφορά της φυσιολογικής κινητικότητας του εντέρου με απόλυτα φυσικό τρόπο, χωρίς να δημιουργούνται παρενέργειες.

Διάφορες εναλλακτικές προσεγγίσεις μπορούν, επίσης, να βοηθήσουν στην ανακούφιση της δυσκοιλιότητας στα παιδιά, όπως το απαλό μασάζ στην κοιλιακή χώρα που μπορεί να χαλαρώσει τους μύες στην περιοχή, συμβάλλοντας στην προώθηση της δραστηριότητας του εντέρου.

Βιβλιογραφία

1. Schmulson, M. and Drossman, D., 2017. What Is New in Rome IV. Journal of Neurogastroenterology and Motility, 23(2), pp.151-163.
2. Mayo Clinic. 2021. Constipation in children. [online] Available at: <https://www.mayoclinic.org/symptom-checker/constipation-in-children-child/related-factors/itt-20009075> [Accessed 6 May 2021].
3. Auth, M., Vora, R., Farrelly, P. and Baillie, C., 2012. Childhood constipation. BMJ, 345(nov13 14), pp.e7309-e7309.
4. Rahim, S., 2019. Childhood constipation. InnovAiT: Education and inspiration for general practice, 12(11), pp.626-634.
5. The Pharmaceutical Journal, 2014. NICE issues a quality standard for treating children with constipation.
6. Xinias and Mavroudi, 2015. Constipation in Childhood. An update on evaluation and management. HIPPOKRATIA, [online] 19(1), pp.11-19. Available at: <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4574579/> [Accessed 10 May 2021].