Τι είναι η βερβερίνη;
Η βερβερίνη είναι μια ουσία που εντοπίζεται σε φυτά και αποτελεί αντικείμενο ενδιαφέροντος εδώ και χρόνια στην παραδοσιακή κινέζικη και ινδική ιατρική για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες αναφορικά με τη μεταβολική υγεία και τον έλεγχο του βάρους. Απαντάται σε διάφορα φυτά, στη ρίζα, τα ριζώματα, το φλοιό, τα φύλλα, τα κλαδιά, κυρίως των οικογενειών Berberidaceae, Ranunculaceae και Rutaceae. Στην οικογένεια Berberidaceae, το γένος Berberis αποτελείται από σχεδόν 450-500 είδη, τα οποία αντιπροσωπεύουν την κύρια φυσική πηγή της βερβερίνης, ενώ κάποια από τα πιο γνωστά φυτά είναι τα Berberis vulgaris και Berberis aristata.
Χημικά χαρακτηρίζεται ως αλκαλοειδές, με δομή που της επιτρέπει να αλληλεπιδρά με διάφορους βιολογικούς στόχους, έχοντας μεγάλο ενδιαφέρον και μεγάλη σημασία στη σύγχρονη φαρμακολογία.
Ιστορική αναδρομή
Τα φυτά που περιείχαν βερβερίνη αναδείχθηκαν στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική για τη θεραπεία διαταραχών του πεπτικού συστήματος, των λοιμώξεων και των δερματικών παθήσεων. Ωστόσο, αναφορές υπάρχουν ακόμη και από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρωμαϊκή εποχή για χρήση του φυτού Berberis vulgaris στην αντιμετώπιση ηπατικών παθήσεων και άλλων λοιμώξεων.
Κατά τη διάρκεια του 18ου-19ου αιώνα, έγινε για πρώτη φορά η απομόνωση της δραστικής ουσίας, αξιοποιώντας όλα τα μέσα της εποχής όπου τα μέσα. Η απομόνωση έγινε το 1826 από τον Γάλλο χημικό Pierre Joseph Pelletier και τον συνεργάτη του Joseph Bienaimé Caventou, οι οποίοι είναι επίσης γνωστοί για την ανακάλυψη της κινίνης. Μετά την απομόνωσή της ακολούθησαν εκτενείς μελέτες για τον προσδιορισμό των ιδιοτήτων της και την καθιέρωση της χρήσης της.
Φτάνοντας στον 20ο–21ο αιώνα, τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία επιβεβαίωσαν τις αντιβακτηριακές, αντιδιαβητικές και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες της βερβερίνης, αναδεικνύοντας τη βερβερίνη ως ένα πολλά υποσχόμενο συμπλήρωμα διατροφής για τη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα, τη μείωση της χοληστερόλης και τη βελτίωση της καρδιαγγειακής υγείας.
Το οξύ στρες αντιμετωπίζεται εύκολα, λόγω της μικρής του διάρκειας. Απλές τακτικές χαλάρωσης και αλλαγές στον τρόπο ζωής συνήθως έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, ενώ και η ψυχοθεραπεία μπορεί να φανεί χρήσιμη. Συμπληρώματα διατροφής όπως το Bacteflora Mood & Stress με ψυχοβιοτικά μελετημένα για τη συναισθηματική ισορροπία και τη διαχείριση του άγχους, τιτλοδοτημένο εκχύλισμα σαφράν Affron® και σύμπλεγμα βιταμινών Β μπορούν επίσης να συμβάλλουν στη καλύτερη διάθεση και το μειωμένο stress.
Εκχύλιση της βερβερίνης
Η βερβερίνη προκύπτει μέσω μεθόδων εκχύλισης που στοχεύουν στην ασφαλή απομόνωση της δραστικής ουσίας και την αποτελεσματική της χρήση. Στην περίπτωση της βερβερίνης, η ευαισθησία της ουσίας στο φως και τη θερμότητα είναι η κύρια πρόκληση για την εξαγωγή της, καθώς η έκθεσή της σε υψηλή θερμοκρασία και φως, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ποιοτική υποβάθμιση της βερβερίνης και μειωμένη απόδοση της περιεκτικότητας. Μαζί με τη θερμοκρασία εκχύλισης, η επιλογή των διαλυτών θεωρείται επίσης ένα κρίσιμο βήμα στη διαδικασία εκχύλισης, συμβάλλοντας στις υψηλότερες αποδόσεις βερβερίνης.
Τρόπος δράσης και οφέλη της βερβερίνης
Η βερβερίνη έχει μελετηθεί και συνεχίζει να μελετάται με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, κυρίως, λόγω της δράσης της στη μεταβολική υγεία και τη ρύθμιση ορισμένων σημαντικών μεταβολικών δεικτών. Μία από τις κύριες δράσεις της βερβερίνης είναι η δυνατότητα ενεργοποίησης του ενζύμου AMPΚ (adenosine monophosphate-activated protein kinase), το οποίο χαρακτηρίζεται ως «μεταβολικός διακόπτης του οργανισμού» και κατέχει βασικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού και των επιπέδων ενέργεια. Άλλες δράσεις της βερβερίνης περιλαμβάνουν:
- Μείωση επιπέδων σακχάρου στο αίμα: Πολλές μελέτες δείχνουν ότι η βερβερίνη μπορεί να μειώσει σημαντικά τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Η βερβερίνη αυξάνει την κατανάλωση γλυκόζης ανεξάρτητα από τα επίπεδα ινσουλίνης του οργανισμού. Συγκεκριμένα, έχει τη δυνατότητα να αυξάνει τη γλυκόλυση και την έκφραση των υποδοχέων ινσουλίνης, μειώνοντας παράλληλα τη γλυκονεογένεση στο ήπαρ, οδηγώντας σε μειωμένη αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη. Η δράση της βερβερίνης στα επίπεδα σακχάρου ενισχύεται ακόμη περισσότερο λόγω της συνεισφοράς της στον πιο αργό μεταβολισμό των υδατανθράκων. Σε μια μελέτη του 2008, η λήψη 1 γραμμαρίου βερβερίνη την ημέρα μείωσε το σάκχαρο στο αίμα νηστείας κατά 20%.
- Διαχείριση σωματικού βάρους: Η βερβερίνη μπορεί επίσης να φανεί αποτελεσματική στην απώλεια του βάρους γεγονός που αποδεικνύεται και από τα αποτελέσματα μελετών. Άτομα με παχυσαρκία, τα οποία έλαβαν 1,5 g βερβερίνης την ημέρα παρατήρησαν μείωση σχεδόν 5 κιλών κατά μέσο όρο. Εξίσου ενθαρρυντικά είναι τα αποτελέσματα μελετών σχετικά την επίδραση της βερβερίνης στη μείωση του σωματικού βάρους, του δείκτη μάζας σώματος και του λίπους της κοιλιάς. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη έρευνα σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις της βερβερίνης στην απώλεια βάρους.
- Μείωση χοληστερόλης: Οι αυξημένες τιμές χοληστερόλης συνδέονται στενά με τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων. Όπως αποδεικνύεται, η βερβερίνη θα μπορούσε να βοηθήσει τόσο στη μείωση της ολικής χοληστερόλης όσο και στη μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης και των επιπέδων τριγλυκεριδίων του αίματος.
Με δεδομένο ότι ο διαβήτης, τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα, η παχυσαρκία και οι τιμές χοληστερόλης είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για καρδιακές, η βερβερίνη θα μπορούσε να αποτελέσει μια επανάσταση στην αγορά των συμπληρωμάτων διατροφής, δίνοντας σημαντικά εργαλεία διαχείρισης τέτοιων καταστάσεων. Τονίζεται ότι τα συμπληρώματα διατροφής δεν υποκαθιστούν μια συνήθη και ισορροπημένη δίαιτα, ενώ θα πρέπει πάντα να υπάρχει η έγκριση ενός ειδικού υγείας σε άτομα με προβλήματα υγείας ή όταν λαμβάνεται φαρμακευτική αγωγή.
Βιβλιογραφία
- Rachel B. Wilson, Jason J. Lee, J. Geoffrey Pickering, Nica M. Borradaile, Chapter 30 – Natural products in regeneration, Editor(s): Michael S. Goligorsky, Regenerative Nephrology (Second Edition), Academic Press, 2022, Pages 419-437, ISBN 9780128233184, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-823318-4.00027-5.
- Neag MA, Mocan A, Echeverría J, Pop RM, Bocsan CI, Crişan G, Buzoianu AD. Berberine: Botanical Occurrence, Traditional Uses, Extraction Methods, and Relevance in Cardiovascular, Metabolic, Hepatic, and Renal Disorders. Front Pharmacol. 2018 Aug 21;9:557. doi: 10.3389/fphar.2018.00557. PMID: 30186157; PMCID: PMC6111450.
- Zhang Y, Li X, Zou D, Liu W, Yang J, Zhu N, Huo L, Wang M, Hong J, Wu P, Ren G, Ning G. Treatment of type 2 diabetes and dyslipidemia with the natural plant alkaloid berberine. J Clin Endocrinol Metab. 2008 Jul;93(7):2559-65. doi: 10.1210/jc.2007-2404. Epub 2008 Apr 8. PMID: 18397984.
- Yueshan Hu, Erik A. Ehli, Julie Kittelsrud, Patrick J. Ronan, Karen Munger, Terry Downey, Krista Bohlen, Leah Callahan, Vicki Munson, Mike Jahnke, Lindsey L. Marshall, Kelly Nelson, Patricia Huizenga, Ryan Hansen, Timothy J. Soundy, Gareth E. Davies, Lipid-lowering effect of berberine in human subjects and rats, Phytomedicine, Volume 19, Issue 10, 2012, Pages 861-867, ISSN 0944-7113, https://doi.org/10.1016/j.phymed.2012.05.009.
- Ju J, Li J, Lin Q, Xu H. Efficacy and safety of berberine for dyslipidaemias: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Phytomedicine. 2018 Nov 15;50:25-34. doi: 10.1016/j.phymed.2018.09.212. Epub 2018 Sep 28. PMID: 30466986.
