Δυσκοιλιότητα και τρόποι διαχείρισης

Η δυσκοιλιότητα, τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες, είναι μία κατάσταση που απασχολεί πολλά περισσότερα άτομα απ’ όσα γνωρίζουμε και συχνά, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι φανταζόμαστε. Όλοι μας λίγο πολύ έχουμε βιώσει δυσκοιλιότητα μικρής ή μεγαλύτερης διάρκειας και ίσως περισσότερες, από μία, φορές. Συγκεκριμένα, η δυσκοιλιότητα αποτελεί συχνότατο φαινόμενο των δυτικών κοινωνιών και παρότι συνήθως είναι ήπια και παροδική, οι περιπτώσεις χρόνιας εκδήλωσής της, συνεχώς αυξάνονται.

Τι είναι η δυσκοιλιότητα;

Είναι καλό να διευκρινιστεί η διαφορά μεταξύ της δυσκοιλιότητας και της λειτουργικής δυσκοιλιότητας (χρόνιου προβλήματος), ώστε να αποφευχθεί η οποιαδήποτε σύγχυση. Η δυσκοιλιότητα είναι η κατάσταση που περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:

• Σκληρά κόπρανα
• Μικρή ποσότητα κοπράνων
• Δυσκολία κατά την κένωση
• Λιγότερες από 3 κενώσεις τη εβδομάδα

Η λειτουργική δυσκοιλιότητα απαντάται σύμφωνα με τα κριτήρια της Ρώμης, όταν παρατηρούνται 2 από τα παρακάτω για τουλάχιστον 12 εβδομάδες (όχι απαραιτήτως συνεχόμενα), κατά τη διάρκεια ενός έτους.

• Δυσκολία κατά την κένωση σε τουλάχιστον 1 στις 4 κενώσεις.
• Αποβολή σκληρών κοπράνων σε τουλάχιστον 1 στις 4 κενώσεις.
• Αίσθημα ανεπαρκούς κένωσης τουλάχιστον 1 στις 4 κενώσεις.
• Αίσθημα δυσκολίας περισταλτικότητας πρωκτού κατά την κένωση σε τουλάχιστον 1 στις 4 κενώσεις.
• Μηχανική υποβοήθεια, ώστε διευκολυνθεί η κένωση σε τουλάχιστον 1 στις 4 κενώσεις.
• Λιγότερες από 3 κενώσεις ανά εβδομάδα

Ποια τα πιθανά αίτια πρόκλησης δυσκοιλιότητας

Η δυσκοιλιότητα μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι που πρέπει να διερευνώνται σε πρώτο βαθμό, καθώς είναι οι πιο κοινοί. Αυτοί είναι:

• Ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες – διατροφή φτωχή σε φυτικές ίνες, μη ενδεδειγμένοι συνδυασμοί τροφών, περιορισμένη κατανάλωση υγρών, ακανόνιστες ώρες κατανάλωσης γευμάτων κ.α..
• Απουσία σωματικής δραστηριότητας.
• Παθήσεις του πεπτικού συστήματος.
• Παρενέργειες φαρμάκων.

Τρόποι ανακούφισης δυσκοιλιότητας

Απλές καθημερινές αλλαγές μπορούν να συμβάλλουν στη σταδιακή βελτίωση των συμπτωμάτων δυσκοιλιότητας και τελικά στην ανακούφιση από αυτή. Ανάλογα με την ένταση των συμπτωμάτων ή τη διάρκεια τους, οι τρόποι αντιμετώπισης αλλάζουν για να έχουν ανταπόκριση στις προσωπικές ανάγκες του καθενός, ενώ σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις η ιατρική καθοδήγηση κρίνεται απαραίτητη. Για την ομαλή κινητικότητα του εντέρου προτείνονται: 

1. Μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες και φτωχή σε λιπαρές τροφές, επεξεργασμένα τρόφιμα και τηγανιτά. Φυσικά εξατομικευμένα ο καθένας μπορεί να έχει εντοπίσει τρόφιμα ή κατηγορίες τροφίμων που να εντείνουν τα συμπτώματα, επομένως χρειάζεται και ειδικές διατροφικές συμβουλές. Μερικά τρόφιμα με μεγάλη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες είναι τα εξής: ακτινίδια, δαμάσκηνα, χουρμάδες, λαχανικά, φυσικοί χυμοί και δημητριακά ολικής άλεσης. 
2. Άφθονο νερό και υψηλή πρόσληψη υγρών. Σε γενικές γραμμές προτιμήστε το νερό και αποφύγετε υγρά όπως τα συσκευασμένα αφεψήματα και τα αλκοολούχα ποτά.
3. Η κατανάλωση ροφήματος που περιέχει καφεΐνη, δηλαδή καφέ ή τσάι, φαίνεται πως ενισχύει το αίσθημα της κένωσης και για πολλούς λειτουργεί καταλυτικά. Η υπερκατανάλωση τέτοιων ροφημάτων μέσα στη μέρα όμως, φέρνει το αντίθετο αποτέλεσμα καθώς δρουν διουρητικά, αφυδατώνουν δηλαδή τον οργανισμό και εντείνουν τελικά το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας.
4. Είναι σημαντικό το αίσθημα κένωσης να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν και να πηγαίνει κανείς άμεσα τουαλέτα όταν το αισθανθεί. Όταν το αίσθημα κένωσης αγνοείται, σταδιακά υποχωρεί και όταν αυτό συμβαίνει επανειλημμένα, ο οργανισμός εκπαιδεύεται σε μία ανθυγιεινή συμπεριφορά που εντείνει το πρόβλημα δυσκοιλιότητας. 
5. Η φυσική δραστηριότητα είναι εξίσου σημαντική με τη διατροφή. Ακόμα και το καθημερινό περπάτημα, μπορεί να βελτιώσει ουσιαστικά τις εντερικές κινήσεις και να διευκολύνει τη διέλευση των κοπράνων.
6. Ειδικά συμπληρώματα διατροφής συχνά μπορούν να φέρουν τη λύση στο πρόβλημα της δυσκοιλιότητας. Τα συμπληρώματα φυτικών ινών, ενισχύουν την προσλαμβανόμενη ποσότητα φυτικών ινών μέσα στη μέρα, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούν ως θρεπτικό υπόστρωμα για το εντερικό μικροβίωμα. Το ισορροπημένο εντερικό μικροβίωμα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην γενικότερη υγεία του οργανισμού. Η διατάραξη αυτής της ισορροπίας συνδέεται άμεσα με τις μη ομαλές κινήσεις του εντέρου. Παράλληλα, πολλές κλινικές δοκιμές υποστηρίζουν την ευεργετική δράση των συμπληρωμάτων προβιοτικών στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων δυσκοιλιότητας. Ακόμη, πολλές φορές προτείνεται η συνδυαστική λήψη συμπληρωμάτων φυτικών ινών και προβιοτικών ώστε να επιτευχθεί η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη ενίσχυση του εντερικού μικροβιώματος.
7. Η λήψη υπακτικών θα πρέπει να γίνεται μόνο εάν είναι πραγματικά μεγάλη ανάγκη και κριθεί απαραίτητο από τον ειδικό ιατρό που επιβλέπει το εκάστοτε άτομο. Οι πάσχοντες από δυσκοιλιότητα δεν πρέπει να καταφεύγουν στα υπακτικά, καθώς η δράση τους είναι πολύ βίαια και η επανειλημμένη, συχνή λήψη τους επηρεάζει αρνητικά το νευρικό σύστημα του εντέρου.

Μέτρα πρόληψης δυσκοιλιότητας

Ένα σε γενικές γραμμές υγιές άτομο, φαίνεται ότι μπορεί να αποφύγει την εκδήλωση συμπτωμάτων δυσκοιλιότητας ακολουθώντας τα παρακάτω:

• Διαμόρφωση υγιών διατροφικών συνηθειών, σύμφωνα με τις συστάσεις διατροφολόγου, ώστε να καταναλώνει καθημερινά επάρκεια φυτικών ινών, να αποφεύγει τρόφιμα και συνδυασμούς που μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα και ταυτοχρόνως να επιτυγχάνεται σωστή θρέψη. Ακόμη, η ρύθμιση των γευμάτων ως προς τις ποσότητες και τις ώρες κατανάλωσής τους, συνεπάγεται ταυτόχρονη ρύθμιση της “τουαλέτας”.
• Επαρκής λήψη υγρών, φυσικής προέλευσης, κατά τη διάρκεια της μέρας και κυρίως νερού.
• Επάρκεια φυσικής δραστηριότητας. Όσο περισσότερο δραστήριος είναι κανείς, τόσο πιο ομαλή η κινητικότητα του εντέρου. Πιο συγκεκριμένα, καθημερινά συστήνονται τουλάχιστον 30’ φυσικής άσκησης, μέτριας έντασης.

Παρ’ όλα αυτά, πάντα θα υπάρχουν παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε εκδήλωση δυσκοιλιότητας, οι οποίοι είναι δύσκολο να τεθούν υπό έλεγχο. Για παράδειγμα, οι ψυχολογικοί παράγοντες, έχει φανεί πως επηρεάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την υγεία όλου του οργανισμού και του εντέρου ακόμα πιο έντονα. Ειδικότερα, το stress φαίνεται πως συσχετίζεται ισχυρά με την δυσκοιλιότητα, αλλά και με πολλά ακόμα συμπτώματα δυσλειτουργίας του πεπτικού συστήματος. Η διαχείριση, ωστόσο, των ψυχολογικών παραγόντων που μπορεί να οδηγούν σε δυσκοιλιότητα είναι μια διαδικασία πολύ πιο περίπλοκη και απαιτεί χρόνο και εκπαίδευση. Μάλιστα, η συμβολή ενός ειδικού ψυχικής υγείας, ίσως να είναι κρίσιμης σημασίας.

Η δυσκοιλιότητα είναι ένα πρόβλημα που ομολογουμένως απασχολεί μεγάλη μερίδα του πληθυσμού και αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας πολλών. Πρόκειται για μία πολυπαραγοντική κατάσταση στην οποία πρέπει να δοθεί εγκαίρως η απαιτούμενη προσοχή, προς αποφυγή της επιδείνωσης της και γι’ αυτό η πρόληψη και η συνεχής ενημέρωση δεν πρέπει να παραλείπονται!

Βιβλιογραφία

1. Schmulson, M. and Drossman, D., 2017. What Is New in Rome IV. Journal of Neurogastroenterology and Motility, 23(2), pp.151-163.
2. Huang, L., Zhu, Q., Qu, X. and Qin, H., 2018. Microbial treatment in chronic constipation. Science China Life Sciences, 61(7), pp.744-752.
3. Dimidi, E., Christodoulides, S., Scott, S. and Whelan, K., 2017. Mechanisms of Action of Probiotics and the Gastrointestinal Microbiota on Gut Motility and Constipation. Advances in Nutrition: An International Review Journal, 8(3), pp.484-494.