Η ρίγανη είναι γνωστή από την αρχαιότητα στην ιατρική πράξη, αλλά και την πολιτιστική παράδοση πολλών χωρών, όπως η Κίνα, για τις αντιμικροβιακές, αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις της. Η ελληνική ρίγανη Oriaganum vulgaree spp. Hirtum έχει αποδειχθεί ως η καλύτερη στο κόσμο, εξαιτίας της υψηλής αναλογίας της σε έλαιο, σχεδόν 5%, και της υψηλής περιεκτικότητας του ελαίου σε δραστικά συστατικά, καρβακρόλη και θυμόλη.
Αρωματικό φυτό ρίγανης
Το φυτό της ρίγανης είναι ευρέως διαδεδομένο, λόγω της χαρακτηριστικής του γεύσης και το ιδιαίτερου αρώματος. Εδώ και αιώνες χρησιμοποιείται στη μαγειρική, αλλά και σε παραδοσιακές μεθόδους ιατρικής πρακτικής για θεραπευτικούς σκοπούς. Με την ευρύτερη ονομασία της ρίγανης είναι γνωστά σχεδόν 61 είδη, 17 γένη και 6 οικογένειες, τα οποία έχουν ομαδοποιηθεί περαιτέρω λόγω των παρόμοιων οργανοληπτικών ιδιοτήτων τους. Το είδος που έχει ξεχωρίσει για οικονομικούς λόγους και εξαιτίας της μεταβλητότητας που εμφανίζει, είναι το Origanum vulgare του είδους Origanum και της οικογένειας Lamiaceae, ενώ στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες κυριαρχεί η απλοποιημένη ονομασία «oregano». Σε αυτό το είδος ανήκει και η ελληνική ρίγανη με τη βοτανική ονομασία Origanum vulgare ssp. hirtum, η οποία χαρακτηρίζεται ως αυθεντική ρίγανη και απαντάται κυρίως στα νησιά και στη νότια ηπειρωτική χώρα, ενώ στα βόρεια τμήματα της χώρας περιορίζεται κυρίως στα πεδινά και στις παράκτιες περιοχές . Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως και η ονομασία Oreganum έχει ελληνικές ρίζες, καθώς προέρχεται από τις λέξεις όρος και γάνυμαι, που κυριολεκτικά σημαίνει η χαρά του βουνού. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου υποείδους έχουν να κάνουν με το υψόμετρο και τις συνθήκες ηλιοφάνειας που απαιτεί το φυτό για την ανάπτυξή του. Οι καιρικές συνθήκες της Ελλάδας ικανοποιούν τις απαιτήσεις του O. vulgare L. subsp. hirtum, γεγονός που οδηγεί στην επιμήκυνση της περιόδου συγκομιδής έως και τον Δεκέμβριο.
Ως προς τις θεραπευτικές δράσεις του φυτού, υπάρχουν αναφορές και για το έλαιο της ρίγανης αλλά και τοπική εφαρμογή του ίδιου του φυτού για ανακούφιση πόνων.
Έλαιο ρίγανης
Οι ιδιότητες του ελαίου που προκύπτει από τη ρίγανη είναι διαδεδομένες τόσο στην ιατρική και τη φαρμακευτική όσο και σε τομείς της γεωργίας και της τεχνολογίας τροφίμων. Οι πολύτιμες δράσεις του ριγανέλαιου οφείλονται στην παρουσία δραστικών συστατικών, κυρίως στα δύο φαινολικά μονοτερπένια την καρβακρόλη και τη θυμόλη. Η ελληνική ρίγανη Origanim vulagare ssp. hirtum αποδίδει πολύ υψηλή αναλογία ελαίου, που κυμαίνεται από 5-8% με άλλα συγγενικά είδη να έχουν σχεδόν 10 φορές μικρότερη απόδοση. Ανάλογη είναι και η περιεκτικότητα στα δραστικά συστατικά, με την καρβακρόλη να απαντάται σε ποσοστό που κυμαίνεται από 72,4 – 88,2%, χωρίς να υπάρχουν διαφορές στη σύσταση του ελαίου σε νωπή ή ξηρή μορφή ρίγανης. Υπάρχουν αναφορές για ποσοστά καρβακρόλης που φθάνουν έως και το 96,8%.
Πολλοί είναι οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν αυτό το αποτέλεσμα, καθώς η ποσοτική και ποιοτική σύσταση του ελαίου ακολουθεί τον οικότυπο ή την ποικιλία τους, το έδαφος και τις φυσικοχημικές ιδιότητες, το κλίμα, το στρες κατά την ανάπτυξη, τη χρήση λιπασμάτων, τις εποχικές διακυμάνσεις, τις περιβαλλοντικές συνθήκες καλλιέργειας, συγκομιδής, ξήρανσης και τις συνθήκες αποθήκευσης. Οι υψηλότερες αποδόσεις αιθέριου ελαίου αντιστοιχούν σε φυτά που αναπτύσσονται σε χαμηλά υψόμετρα της Κρήτης, της Αμοργού, του Γυθείου και του όρους Άθως. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το γεγονός πως σε αυτές τις περιοχές έχουν εντοπιστεί οι μεγαλύτερες αποδόσεις αιθέριου ελαίου ρίγανης παγκοσμίως.
Ιδιότητες
Οι θεραπευτικές ιδιότητες της ρίγανης φαίνεται να έχουν ανταπόκριση στην αντιμετώπιση πολλών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων του κρυολογήματος, των γαστρεντερικών διαταραχών, των δερματοπαθειών, των μυϊκών πόνων και της θωράκισης της γενικής υγείας. Τα δραστικά συστατικά της ρίγανης μελετώνται εντατικά από την επιστημονική κοινότητα για την αντιμικροβιακή τους δράση, την αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη τους ικανότητα και άλλες πιθανές εφαρμογές στη ρύθμιση του σακχάρου και των λιπιδίων του αίματος και την καταπολέμηση του καρκίνου.
- Η ρίγανη διαθέτει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, δηλαδή έχει την ικανότητα να δεσμεύει τις επιβλαβείς ελεύθερες ρίζες, οι οποίες προκύπτουν από φυσικές διεργασίες και περιβαλλοντικές καταπονήσεις του οργανισμού. Η συσσώρευση ελεύθερων ριζών μπορεί να προκαλέσει οξειδωτικό στρες, το οποίο με τη σειρά του οδηγεί σε κυτταρική βλάβη και εμφάνιση ασθενειών.
- Αντιμικροβιακές ιδιότητες καρβακρόλης και θυμόλης. Τα δραστικά συστατικά της ρίγανης έχουν μελετηθεί για τη δράση τους ενάντια σε βακτήρια, μύκητες, ιούς αλλά και παράσιτα. Η αντιμετώπιση αυτών των μικροοργανισμών με φυσικό τρόπο χωρίς επιβάρυνση του οργανισμού, αποτελεί μια ελκυστική επιλογή για την επιστημονική κοινότητα. Καθώς πολλά μικροβιακά στελέχη αποκτούν ανθεκτικότητα σε κοινά φαρμακευτικά σκευάσματα, το έλαιο ρίγανης θα μπορούσε να αποτελέσει μια αποτελεσματική προσέγγιση στην καταπολέμηση ασθενειών που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες φαρμακευτικές αγωγές. Μάλιστα κάτι τέτοιο θα είχε ευνοϊκά αποτελέσματα όχι μόνο άμεσα για τον άνθρωπο, αλλά και έμμεσα για το περιβάλλον.
- Τα συστατικά της ρίγανης φαίνεται να έχουν δράση έναντι διάφορων μορφών καρκίνου. Οι επιστήμονες έχουν βρει στοιχεία που σχετίζονται με την πρόληψη της βλάβης του DNA στα κύτταρα λόγω του οξειδωτικού στρες, της ακτινοβολίας και άλλων παραγόντων που μπορούν να προκαλέσουν ανεπιθύμητη κυτταρική διαίρεση. Οι ερευνητές έχουν συσχετίσει τη καρβακρόλη και τη θυμόλη με την ικανότητα αναστολής της ανάπτυξης καρκινικών κυττάρων.
- Το έλαιο ρίγανης θα μπορούσε να συμβάλει στη διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη, μέσω της βελτίωσης της αντοχής στην ινσουλίνη και της ρύθμισης της έκφρασης των γονιδίων που επηρεάζουν το μεταβολισμό του λίπους και των υδατανθράκων. Αξιόλογες είναι και ενδείξεις για την προστασία από το διαβήτη τύπου 1, ο οποίος είναι μια αυτοάνοση ασθένεια, που πιθανόν να επηρεάζεται και από το οξειδωτικό στρες.
Άλλα πιθανά οφέλη που θα μπορούσε να έχει το έλαιο ρίγανης είναι σε περιπτώσεις:
- βήχα
- άσθματος
- αλλεργιών
- βρογχίτιδας
- δυσμηνορροιας
- ρευματοειδούς αρθρίτιδας
- ουρολοιμώξεων
Ασφάλεια δραστικών συστατικών
Τα δραστικά συστατικά της ρίγανης έχουν χαρακτηριστεί ως Γενικά Ασφαλή, επομένως τα συμπληρώματα διατροφής με έλαιο ρίγανης θεωρούνται ακίνδυνα για τους περισσότερους ανθρώπους. Ωστόσο, το έλαιο ρίγανης λόγω της υψηλής συγκέντρωσης δραστικών συστατικών δεν συγκρίνεται με τη ρίγανη που λαμβάνεται ως μέρος της διατροφής. Επομένως, τέτοιες συμπυκνωμένες μορφές ελαίου, όπως τα συμπληρώματα διατροφής θα πρέπει να λαμβάνονται μετά από καθοδήγηση ειδικού υγείας, κυρίως στην περίπτωση παράλληλης φαρμακευτικής αγωγής, υποκείμενου νοσήματος, εγκυμοσύνης ή θηλασμού. Προσοχή, επίσης, συστήνεται στην άμεση επαφή ελαίου ρίγανης με το δέρμα, καθώς η καρβακρόλη και η θυμόλη μπορεί να προκαλέσουν δερματικούς ερεθισμούς, για αυτό και συνήθως το έλαιο χρειάζεται αραίωση. Φυσικά άτομα με αλλεργία στη ρίγανη ή συγγενή φυτά όπως, βασιλικός, λεβάντα, μέντα και φασκόμηλο, αντενδείκνυται να λάβουν έλαιο ρίγανης σε οποιαδήποτε μορφή, καθώς μπορεί να υπάρξει αλλεργική αντίδραση. Στην περίπτωση των συμπληρωμάτων διατροφής είναι απαραίτητο να ακολουθούνται οι οδηγίες λήψης του εκάστοτε προϊόντος για την πρόληψη οποιασδήποτε παρενέργειας.
