Μεταβολικό σύνδρομο και παράγοντες κινδύνου

Τι είναι το μεταβολικό σύνδρομο;

Το μεταβολικό σύνδρομο αποτελεί ένα σύνολο μεταβολικών διαταραχών που σχετίζονται με κινδύνους για την υγεία. Συγκεκριμένα πρόκειται για διαταραχές που αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη τύπου 2 και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία τουλάχιστον τριών από τους παρακάτω παράγοντες κινδύνου:

1. Κοιλιακή παχυσαρκία, η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένη περιφέρεια μέσης και συγκεκριμένα άνω των 102 cm για τους άνδρες και 88 cm για τις γυναίκες.
2. Υψηλή αρτηριακή πίεση.
3. Υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα και διάγνωση διαβήτη τύπου 2.
4. Υψηλά τριγλυκερίδια και λήψη φαρμακευτικής αγωγής για υπερτριγλυκεριδαιμία.
5. Χαμηλή HDL χοληστερόλη και συγκεκριμένα τιμές <40 mg/dL για τους άνδρες και <50 mg/dL για τις γυναίκες.

Το μεταβολικό σύνδρομο απασχολεί όλο και περισσότερο, λόγω των ποσοστών επιπολασμού που τείνουν να αυξάνονται σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι περίπου το 23,6% του ενήλικου πληθυσμού αντιμετωπίζει διαταραχές που σχετίζονται με το μεταβολικό σύνδρομο, ενώ τα ποσοστά αυξάνονται με την ηλικία. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μια μετανάλυση επιδημιολογικών μελετών του 2022, ανέδειξε ποσοστά μεταβολικού συνδρόμου από 12,5% έως 31,4%, με τα υψηλότερα ποσοστά να καταγράφονται στην Ανατολική Ευρώπη και την Αμερική.

Αίτια και παράγοντες κινδύνου

Το μεταβολικό σύνδρομο σχετίζεται κυρίως με τον ανθυγιεινό τρόπο ζωής αλλά και τη γενετική προδιάθεση. Μη ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε επεξεργασμένα λίπη, ζάχαρη και συντηρητικά μπορεί να οδηγήσουν σε μεταβολικές διαταραχές και να επηρεάσουν τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Η καθιστική ζωή και η απουσία σωματικής δραστηριότητας φαίνεται επίσης να συμβάλλουν στο μεταβολικό σύνδρομο. Στοιχεία δείχνουν ότι το μεταβολικό σύνδρομο συχνά συνδέεται και με την ινσουλινοαντίσταση, μια κατάσταση όπου τα κύτταρα δεν ανταποκρίνονται σωστά στην ινσουλίνη.

Η παχυσαρκία, ειδικά η κοιλιακή παχυσαρκία και η συσσώρευση λίπους στην κοιλιακή περιοχή, είναι ο βασικότερος παράγοντας κινδύνου για το μεταβολικό σύνδρομο. Η περίσσεια λίπους, ιδιαίτερα το σπλαχνικό λίπος, επηρεάζει αρνητικά τον μεταβολισμό και μπορεί να οδηγήσει σε ινσουλινοαντίσταση, χρόνια φλεγμονή, δυσλιπιδαιμία και υπέρταση.

Πρόληψη και αντιμετώπιση

Το μεταβολικό σύνδρομο είναι σοβαρή κατάσταση, η οποία χρειάζεται προσοχή και παρακολούθηση. Ωστόσο μπορεί να προληφθεί ή να αντιμετωπιστεί με τις κατάλληλες αλλαγές στον τρόπο ζωής. Ακόμα και σε περιπτώσεις κληρονομικότητας, η πρόληψη μπορεί να παίξει σπουδαίο ρόλο.

• Μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, καλά λιπαρά και πρωτεΐνες υψηλής διατροφικής αξίας συμβάλλει στη καλή υγεία και λειτουργία του οργανισμού. Ο ταυτόχρονος περιορισμός ζάχαρης, αλατιού και κορεσμένων λιπαρών μπορεί να αναδειχθεί σε καθοριστικό παράγοντα βελτίωσης. Η μεσογειακή διατροφή με φρέσκα λαχανικά και φρούτα, όσπρια, ξηρούς καρπούς, ελαιόλαδο και φρέσκα ψάρια αποτελεί παγκοσμίως ένα ενδεδειγμένο πρότυπο διατροφής.
• Η σωματική δραστηριότητα, έστω και 30 λεπτά γρήγορου περπατήματος την ημέρα, μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τις μεταβολικές διαταραχές.
• Η διαχείριση του σωματικού βάρους και η επίτευξη ενός φυσιολογικού βάρους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη βελτίωση του μεταβολικού συνδρόμου. Ακόμη και 5-10% μείωση του βάρους μπορεί να βελτιώσει τους δείκτες υγείας.
• Η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, του σακχάρου και των λιπιδίων, ακόμη και αν απαιτείται φαρμακευτική αγωγή είναι απολύτως απαραίτητα για την πρόληψη σοβαρότερων προβλημάτων υγείας.
• Οι ψυχολογικοί παράγοντες είναι κρίσιμοι για την λειτουργία του οργανισμού και σχετίζονται με διατάραξη σημαντικών δεικτών υγείας. Έτσι και στην περίπτωση του μεταβολικού συνδρόμου η διαχείριση του στρες μπορεί να συμβάλλει στη μείωση ορμονών, που συνδέονται με αυξημένα ποσοστά αποθήκευσης λίπους.

Τα συμπληρώματα διατροφής στο μεταβολικό σύνδρομο

Τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να υποστηρίξουν τη διαχείριση του μεταβολικού συνδρόμου, αλλά δεν αντικαθιστούν τη σωστή διατροφή και τον υγιεινό τρόπο ζωής. Μερικά από τα πιο χρήσιμα συμπληρώματα διατροφής:

1. Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (EPA & DHA): Τα καλά λιπαρά είναι απαραίτητα για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού. Συμπληρώματα διατροφής ιχθυελαίου με υψηλή περιεκτικότητα σε ω3 λιπαρά, EPA & DHA, μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των τριγλυκεριδίων, στην καλύτερη  καρδιαγγειακή υγεία, ενώ επιδεικνύουν και αντιφλεγμονώδη δράση.
2. Χρώμιο: Το χρώμιο συμβάλλει στο φυσιολογικό μεταβολισμό των μακροθρεπτικών συστατικών και τη διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων γλυκόζης. Τα σημαντικά οφέλη του χρωμίου μπορούν να βοηθήσουν στη ρύθμιση του σακχάρου και την καλύτερη διαχείριση του μεταβολικού συνδρόμου. Μια από τις καλύτερες μορφές χρωμίου σε συμπληρώματα διατροφής είναι το πικολινικό χρώμιο, το οποίο είναι κλινικά μελετημένο με σημαντικά αποτελέσματα στην παχυσαρκία και στους μεταβολικούς δείκτες. Το Berbemax Berberine Complex περιέχει πικολινικό χρώμιο σε συνδυασμό με φυτοσωμιακή και θειική βερβερίνη και προβιοτικά για ολοκληρωμένη υποστήριξη της μεταβολικής υγείας. 
3. Προβιοτικά, πρεβιοτικά και μεταβιοτικά: Ο συνδυασμός προβιοτικών, πρεβιοτικών και μεταβιοτικών στα συμπληρώματα διατροφής φαίνεται να προσφέρει τα μέγιστα οφέλη για τον οργανισμό, βελτιώνοντας το εντερικό μικροβίωμα. Κλινικά μελετημένα στελέχη έχουν σημαντικά αποτελέσματα στη ρύθμιση του βάρους, της χοληστερίνης αλλά και του σακχάρου, καθιστώντας τα προβιοτικά και τα μεταβιοτικά ένα πολλά υποσχόμενο εργαλείο για την προσέγγιση του μεταβολικού συνδρόμου. Ακόμα έχει φανεί ότι η συμπληρωματική λήψη προβιοτικών, πρεβιοτικών και μεταβιοτικών μπορεί να μειώσει τη χρόνια φλεγμονή.

Συμπέρασμα

Η αυξημένη συχνότητα του μεταβολικού συνδρόμου, ιδιαίτερα σε μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες, τονίζει την ανάγκη για προληπτικά μέτρα και παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής. Η αντιμετώπιση του μεταβολικού συνδρόμου ξεκινά από απλές αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες. Ακόμα και μικρές βελτιώσεις στον τρόπο ζωής μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα και διαβήτη τύπου 2. Τα συμπληρώματα μπορούν να βοηθήσουν στην καλύτερη διαχείριση του μεταβολικού συνδρόμου, αλλά πρέπει να συνοδεύονται από ισορροπημένη διατροφή και άσκηση. Πριν ξεκινήσετε οποιοδήποτε συμπλήρωμα, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.

Βιβλιογραφία

1. Swarup S, Ahmed I, Grigorova Y, et al. Metabolic Syndrome. [Updated 2024 Mar 7]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459248/
2. Αshley R. Dunford, Janice M. Sangster, Maternal and paternal periconceptional nutrition as an indicator of offspring metabolic syndrome risk in later life through epigenetic imprinting: A systematic review, Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, Volume 11, Supplement 2, 2017, Pages S655-S662, ISSN 1871-4021, https://doi.org/10.1016/j.dsx.2017.04.021