Αν και τα προβιοτικά είναι οι μεγάλοι πρωταγωνιστές στον κόσμο της γαστρεντερικής υγείας, τα πρεβιοτικά είναι οι αφανείς ήρωες. Η διατήρηση ενός υγιούς εντέρου είναι κατά πολύ μεγάλο ποσοστό συνεργική δουλειά προβιοτικών και πρεβιοτικών, καθώς τα πρεβιοτικά είναι απολύτως απαραίτητα για την ανάπτυξη και τη δράση των ζωντανών φιλικών βακτηρίων του εντέρου.
Τι είναι τα πρεβιοτικά;
Τα πρεβιοτικά είναι κυρίως φυτικές ίνες, οι οποίες λειτουργούν ως θρεπτικό υπόστρωμα για τα ζωντανά βακτήρια. Χρησιμοποιούνται επιλεκτικά από τα ενδογενή βακτήρια, τα οποία αποικίζουν στον εντερικό σωλήνα, προάγοντας την ανάπτυξή τους και τη μεταβολική τους δραστηριότητα προς όφελος του οργανισμού. Στην ουσία τα πρεβιοτικά παρέχουν τροφή στα υγιή βακτήρια και επομένως βοηθούν στην προώθηση της υγείας του εντέρου. Η έννοια των πρεβιοτικών εισήχθη για πρώτη φορά το 1995.
Ως φυτικές ίνες δεν διασπώνται και φτάνουν ανέπαφες στο παχύ έντερο όπου και ασκούν την πρεβιοτική τους δράση. Εκεί ξεκινάει η διαδικασία ζύμωσης του από τους ζωντανούς μικρορογανισμούς, κατά τη διάρκεια της οποίας παράγονται λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας (SCFAs) που έχουν συνδεθεί με τη βελτίωση της πεπτικής υγείας.
Τα ακόλουθα κριτήρια χρησιμοποιούνται για την ταξινόμηση μιας ένωσης ως πρεβιοτικό :
- θα πρέπει να είναι ανθεκτικό σε όξινο pH του στομάχου,
- να μην υδρολύεται από ένζυμα θηλαστικών και επίσης να μην απορροφάται από τη γαστρεντερική οδό,
- να μπορεί να ζυμωθεί από εντερικά βακτήρια,
- η ανάπτυξη ή/και δραστηριότητα των εντερικών βακτηρίων να επιλεκτικά από την ένωση αυτή και η διαδικασία αυτή βελτιώνει την υγεία του ξενιστή
Που υπάρχουν πρεβιοτικά;
Τα πρεβιοτικά, ως φυτικές ίνες, υπάρχουν φυσικά σε τρόφιμα φυσικής προέλευσης. Τα τελευταία χρόνια, λόγω των ιδιοτήτων τους, έχει διευρυνθεί η χρήση τους, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη συμπληρωμάτων διατροφής με βάση τα πρεβιοτικά.
Ορισμένες τροφές, οι οποίες είναι πλούσιες σε πρεβιοτικά και οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στη μεταβολική δραστηριότητα των προβιοτικών είναι οι εξής:
- Σπαράγγι
- Κρεμμύδι
- Σκόρδο
- Προϊόντα Ολικής αλέσεως
- Ντομάτα
- Βρώμη
- Αρακάς
- Φακές
- Μπανάνες
Η καθημερινή κατανάλωση μεγάλης ποικιλίας τροφών, πλούσιων σε φυτικές ίνες, καλύπτει σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες του οργανισμού για πρεβιοτικά. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει, ότι ο μέσος όρος του πληθυσμού δεν καταναλώνει επαρκείς ποσότητες φυτικών ινών κάθε μέρα. Επομένως, τα συμπληρώματα διατροφής με πρεβιοτικά, αποτελούν ολοένα και πιο συχνή επιλογή. Οι κοινές ονομασίες για τα πρεβιοτικά στα συμπληρώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ανθεκτικό άμυλο, ινουλίνη, φρουκτολιγοσακχαρίτες και γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες (GOS).
Ποια η σχέση προβιοτικών – πρεβιοτικών
Το εντερικό μικροβίωμα αποτελείται από τρισεκατομμύρια μικροοργανισμούς, οι οποίοι για επιτελέσουν τις λειτουργίες τους πρέπει να βρίσκονται σε ισορροπία. Η ισορροπία αυτή επηρεάζεται κατά πολύ μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες που κυριαρχούν στο έντερο και κυρίως από τη τροφή που παρέχεται στα ενδογενή φιλικά βακτήρια. Επομένως, το κλειδί για ένα υγιές μικροβίωμα είναι η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ των σχεδόν 1.000 διαφορετικών ειδών βακτηρίων. Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι για την επίτευξη αυτής της ισορροπίας. Η απευθείας λήψη προβιοτικών είναι πιο συνηθισμένος τρόπος ενίσχυσης του εντερικού μικροβιώματος. Ωστόσο, αν οι πληθυσμοί προβιοτικών δεν ενισχυθούν τότε γρήγορα η ισορροπία θα διαταραχθεί. Αυτός είναι και ο λόγος που τα πρεβιοτικά είναι απολύτως απαραίτητα, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των προβιοτικών.
Η επιστημονική κοινότητα χρησιμοποιεί τη λέξη «συμβιωτικά» όταν θέλει να περιγράψει τα συμπληρώματα διατροφής, τα οποία παρέχουν τόσο προβιοτικά όσο και πρεβιοτικά για την περαιτέρω υποστήριξη της υγείας του εντέρου. Στην ουσία τα συμβιωτικά είναι συνδυαστικά σκευάσματα προβιοτικών βακτηρίων και πρεβιοτικών ινών, που έχουν συνεργική και ευεργετική δράση. Προσφέρουν ταυτόχρονα τόσο τα οφέλη των προβιοτικών, όσο και των πρεβιοτικών.
Ασφαλής χρήση των πρεβιοτικών
Η χρήση των πρεβιοτικών θεωρείται ασφαλής, καθώς δεν έχουν αναφερθεί ή καταγραφεί ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι ολιγοσακχαρίτες και τους πολυσακχαρίτες δεν μπορούν να διασπαστούν από τα ένζυμα του εντέρου και επομένως μεταφέρονται στο κόλον για να ζυμωθούν από το εντερικό μικροβίωμα. Ως εκ τούτου, πιθανές παρενέργειες των πρεβιοτικών είναι ως επί το πλείστων αποτέλεσμα των ωσμωτικών λειτουργιών τους. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορεί να εμφανισθεί ωσμωτική διάρροια, τυμπανισμός, κράμπες και μετεωρισμός σε άτομα που λαμβάνουν πρεβιοτικά. Το μέγεθος των πρεβιοτικών είναι μια παράμετρος που επηρεάζει την εμφάνιση παρενεργειών. Είναι ενδιαφέρον ότι τα πρεβιοτικά με μικρότερο μήκος ανθρακικής αλυσίδας μπορεί να έχουν περισσότερες παρενέργειες. Η πιθανή εξήγηση για αυτό το φαινόμενο είναι ότι μικρότερα μόρια ινουλίνης μεταβολίζονται κυρίως στο εγκάρσιο κόλον και υφίστανται ταχύτερη ζύμωση. Από την άλλη, τα μακρύτερα μόρια φυτικών ινών ζυμώνονται πιο αργά.
Εκτός από τα παραπάνω, σημαντικό ρόλο παίζει και η δοσολογία. Για παράδειγμα, χαμηλές (2,5-10 g/ημέρα) και υψηλές (40-50 g/ημέρα) δόσεις προβιοτικών μπορούν να προκαλέσουν μετεωρισμό και ωσμωτική διάρροια, αντίστοιχα. Τα περισσότερα προϊόντα πρεβιοτικών στην αγορά έχουν δόσεις 1,5-5g ανά δόση. Ωστόσο, ουσίες με πολύ ισχυρή πρεβιοτική δράση, όπως η ινουλίνη, προσδίδουν τα ευεργετικά του οφέλη ακόμα και σε πολύ μικρότερες ποσότητες της τάξης των 100-150mg.
Άλλα οφέλη από τη λήψη πρεβιοτικών
Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, τα προϊόντα της βακτηριακής ζύμωση των πρεβιοτικών είναι κυρίως λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου SCFAs. Αυτά τα μόρια είναι αρκετά μικρά, ώστε να διαχέονται διαμέσου των εντερικών κυττάρων και να εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος. Ως εκ τούτου, τα πρεβιοτικά μπορούν να επιδράσουν τόσο στο γαστρεντερικό σύστημα, όσο και σε άλλα όργανα και συστήματα.
Πρεβιοτικά και ανοσοποιητικό σύστημα
Η κατανάλωση πρεβιοτικών μπορεί να βελτιώσει τις ανοσολογικές λειτουργίες του οργανισμού, αυξάνοντας τον πληθυσμό των μικροοργανισμών που δρουν προστατευτικά. Παράλληλα, τα πρεβιοτικά μπορούν να οδηγήσουν στην έκφραση των μορίων του ανοσοποιητικού, όπως για παράδειγμα οι κυτοκίνες.
Πρεβιοτικά και νευρικό σύστημα
Η γαστρεντερική οδός συνδέεται με το κεντρικό νευρικό σύστημα μέσω του «άξονα του εντέρου-εγκεφάλου». Οι ουσίες που παράγονται από κατά τη βακτηριακή ζύμωση έχει φανεί ότι επηρεάζουν τον εγκέφαλο μέσω τριών οδών, συμπεριλαμβανομένων των νευρικών, ενδοκρινών και ανοσοποιητικών οδών.
Πρεβιοτικά και δέρμα
Η κατανάλωση πρεβιοτικών θεωρείται, ότι μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης, καθώς και τη σοβαρότητα των αλλεργικών δερματικών παθήσεων, όπως η ατοπική δερματίτιδα. Παράλληλα, τα πρεβιοτικά μπορούν να ενισχύσουν τον φραγμό του δέρματος.
Βιβλιογραφία
- https://www.mayoclinic.org/prebiotics-probiotics-and-your-health/art-20390058?p=1
- Davani-Davari D, Negahdaripour M, Karimzadeh I, Seifan M, Mohkam M, Masoumi SJ, Berenjian A, Ghasemi Y. Prebiotics: Definition, Types, Sources, Mechanisms, and Clinical Applications. Foods. 2019 Mar 9;8(3):92. doi: 10.3390/foods8030092. PMID: 30857316; PMCID: PMC6463098.
- Gibson GR, Probert HM, Loo JV, Rastall RA, Roberfroid MB. Dietary modulation of the human colonic microbiota: updating the concept of prebiotics. Nutr Res Rev. 2004 Dec;17(2):259-75. doi: 10.1079/NRR200479. PMID: 19079930
