Η ισορροπία του εντερικού μικροβιώματος είναι σημαντική ήδη από τη βρεφική ηλικία, καθώς όλο και περισσότερα στοιχεία υποστηρίζουν τη σημασία που έχει η σύσταση του εντερικού μικροβιώματος για την υγεία και την ομαλή ανάπτυξη. Εξίσου σημαντικό με το εντερικό μικροβίωμα είναι και η αποίκιση στη στοματική κοιλότητα και το δέρμα, τα οποία επηρεάζουν τη στοματική υγιεινή και τη δερματική υγεία αντίστοιχα.
Το μικροβίωμα κατά την εγκυμοσύνη
Η χρονική περίοδος της εγκυμοσύνης χαρακτηρίζεται από πολλές και σημαντικές αλλαγές στο σώμα της γυναίκας, που έχουν ως στόχο τη δημιουργία ενός ιδανικού περιβάλλοντος για τη φιλοξενία του εμβρύου. Πλήθος φυσιολογικών και μεταβολικών αλλαγών οδηγούν σε ένα βέλτιστο ενδομήτριο περιβάλλον για το αναπτυσσόμενο έμβρυο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η σωστή ανάπτυξή του.
Μεταξύ άλλων παρατηρούνται ενδοκρινικές, ανοσολογικές και μεταβολικές λειτουργίες, που οδηγούν σε ειδικές μεταβολές στο μητρικό μικροβίωμα σε διαφορετικά σημεία του σώματος, όπως η κολπική περιοχή, το έντερο και η στοματική κοιλότητα. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το γεγονός ότι το μικροβίωμα των εγκύων γυναικών διαφέρει από πολλές απόψεις από εκείνο των γυναικών που δεν διανύουν εγκυμοσύνη. Άλλωστε, είναι δεδομένο ότι, η ανάπτυξη του εμβρύου επηρεάζεται σημαντικά από το ενδομήτριο περιβάλλον και τις εμβρυο-μητρικές αλληλεπιδράσεις.
Πολλαπλές μελέτες δείχνουν ότι τα βακτήρια που «προσφέρει» η μητέρα στο νεογέννητο βρέφος μπορούν να επιδράσουν στη μετέπειτα ανάπτυξη των νεογνών, την ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος και τη νευροανάπτυξη. Πολλοί είναι οι επιστήμονες υγείας, οι οποίοι προτείνουν τη λήψη προβιοτικών κατά το τελευταίο τρίμηνο μιας κύησης. Αυτό συμβαίνει γιατί το εντερικό μικροβίωμα στα τέλη της εγκυμοσύνης είναι μειωμένο σε σύγκριση με το πρώτο τρίμηνο. Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι, είναι ζωτικής σημασίας να διατηρηθεί μια υγιής μικροβιακή σύνθεση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Ρόλος μικροβιώματος στην ομαλή ανάπτυξη κατά την βρεφική και παιδική ηλικία
Το μικροβίωμα του εντέρου αλλάζει ταχύτατα και σημαντικά κατά την παιδική ηλικία, με πολλούς παράγοντες να επηρεάζουν την ανάπτυξη και το περιεχόμενό του. Τα χαρακτηριστικά του εντερικού μικροβιώματος μπορούν να συντελέσουν στην ομαλή ανάπτυξη κατά την παιδική ηλικία, συμπεριλαμβανομένων βιολογικών, ψυχολογικών και συναισθηματικών αλλαγών που συμβαίνουν μεταξύ της γέννησης και του τέλους της εφηβείας. Λειτουργίες του εγκεφάλου, του ανοσοποιητικού συστήματος και των πνευμόνων, καθώς και η ανάπτυξη του σώματος, φαίνεται ότι επηρεάζονται σημαντικά από την ποικιλομορφία του εντερικού μικροβιώματος.
Στάδια ανάπτυξης του εντερικού μικροβιώματος
Η παιδική ηλικία θα μπορούσε να χωριστεί σε τέσσερις ξεχωριστές περιόδους: τη νηπιακή ηλικία, τα προσχολικά χρόνια, τα χρόνια μέσης παιδικής ηλικίας και την εφηβεία. Κάθε μια από τις παραπάνω χρονικές περιόδους σχετίζεται με ορισμένα ορόσημα, σηματοδοτώντας την ομαλή πορεία ανάπτυξης κάθε ανθρώπου. Η απόκλιση από τους προκαθορισμένους δείκτες θα μπορούσε να αποτελεί ένα πρώιμο σημάδι σχετικά με την ομαλή ανάπτυξη, τις χρόνιες παθήσεις, την παχυσαρκία, τις διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού (ASD), τις τροφικές αλλεργίες ή το άσθμα.
Από την άλλη οι φάσεις εξέλιξης, ανάπτυξης και σταθεροποίησης του εντερικού μικροβιώματος των παιδιών χωρίζονται σε δύο βασικά τμήματα, εξαρτώμενα από την ηλικία. Το πρώτο στάδιο ξεκινά κατά τη γέννηση, αφορά στην αποίκιση του εντερικού μικροβιώματος κατά τα δύο πρώτα έτη και επηρεάζεται σημαντικά από τον τρόπο τοκετού και τον θηλασμό. Ως αποτέλεσμα αυτής της σημαντικής περιόδου, το μικροβίωμα του εντέρου αποτελείται κατά πλειοψηφία από Bifidobacterium, βακτήρια τα οποία κυριαρχούν έως και την εισαγωγή της στερεής τροφής. Αμέσως μετά ακολουθεί περαιτέρω ανάπτυξη έως την ηλικία των 12 χρόνων, όπου ο απογαλακτισμός και οι στερεές τροφές έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός σύνθετου και ποικιλόμορφου μικροβιώματος. Από εκεί και έπειτα το εντερικό μικροβίωμα τυπικά «ενηλικιώνεται» και παραμένει αμετάβλητο σε συνθήκες υγείας.
Όπως αναφέρθηκε το βρεφικό μικροβίωμα ωριμάζει σημαντικά εντός των δύο πρώτων ετών της ζωής. Αυτό το χρονικό διάστημα δεν είναι σαφώς καθορισμένο για κάθε οργανισμό. Πολλοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν αυτήν τη χρονική περίοδο και φυσικά την ποικιλομορφία του εντερικού μικροβιώματος τα δύο πρώτα έτη. Για παράδειγμα, η γενετική του βρέφους, οι πιθανές θεραπείες με αντιβιοτικά, η εισαγωγή στερεών τροφών, τα αδέλφια, η έκθεση σε κατοικίδια ζώα και στο εξωτερικό περιβάλλον, επηρεάζουν την ποικιλομορφία του εντερικού μικροβιώματος.
Επίδραση του τρόπου τοκετού
Έως τώρα παραμένει ασαφές το αν το έμβρυο έρχεται σε επαφή με μικροβίωμα μέσω του πλακούντα, καθώς οι απόψεις είναι αντικρουόμενες και επομένως απαιτείται περαιτέρω έρευνα. Παρόλα αυτά, η γαστρεντερική οδός παραδοσιακά θεωρείται στείρα μέχρι να αποικιστεί από μικροοργανισμούς που απαντώνται στο περιβάλλον κατά τη γέννηση. Αντιθέτως, η επιστημονική κοινότητα συναινεί στο γεγονός ότι σημειώνεται σημαντική αύξηση της μικροβιακής αποίκισης αμέσως μετά τη γέννηση. Τα πρώτα βακτήρια που αποικίζουν ένα βρέφος χαρακτηρίζονται ως προαιρετικά αναερόβια, ενώ ακολουθούν τα υποχρεωτικά αναερόβια.
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, το πρώτο στάδιο αποίκισης των βρεφών επηρεάζεται σημαντικά από τον τρόπο τοκετού και τη διατροφή τους. Είναι γεγονός ότι τα βρέφη που έρχονται στον κόσμο με φυσιολογικό τοκετό διαθέτουν ένα μικροβίωμα αντιπροσωπευτικό του μικροβιώματος της μητέρας, με κυρίαρχα είδη αυτά των Lactobacillus. Από την άλλη το μικροβίωμα βρεφών που γεννώνται μέσω καισαρικής τομής παρουσιάζει περισσότερα κοινά με τους μικροοργανισμούς του δέρματος και του στόματος. Αυτό εξηγείται λόγω του ότι, ένα βρέφος που παραδίδεται με καισαρική τομή, δεν έρχεται σε επαφή με τα κολπικά υγρά της μητέρας. Πολλές μελέτες υποστηρίζουν τις διαφορές που προκύπτουν στο εντερικό μικροβίωμα κατά το υπόλοιπο της ζωής μεταξύ παιδιών που γεννήθηκαν φυσιολογικά ή με τοκετό ως προς την ποικιλομορφία και τη σταθερότητα. Για παράδειγμα, σε παιδιά που γεννήθηκαν με καισαρική καθυστερεί η εμφάνιση βακτηρίων του είδους Bifidobacterium, ενώ πολλές φορές παρατηρείται μεγαλύτερη αφθονία δυνητικά παθογόνων μικροοργανισμών από τα γένη Klebsiella και Enterococcus. Μάλιστα, αυτοί οι μικροοργανισμοί φαίνεται να σχετίζονται με υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης αναπνευστικών λοιμώξεων μέσα στον πρώτο χρόνο ζωής.
Επίδραση της διατροφής και του μητρικού γάλακτος
Η διατροφή των νεογνών επηρεάζει, επίσης, την ανάπτυξη και την εξέλιξη του εντερικού μικροβιώματος. Σύμφωνα με μελέτες, το μικροβίωμα σε θηλάζοντα βρέφη αποτελείται, κυρίως, από Lactobacillus και Bifidobacterium, ενώ τα βρέφη που τρέφονται με τυποποιημένη τροφή εμφανίζουν διαφορετική σύνθεση.
Η σίτιση των βρεφών, δηλαδή το μητρικό γάλα και η διατροφή με παρασκευάσματα, επηρεάζουν σημαντικά την ανάπτυξη του μικροβιώματος του εντέρου στην πρώιμη βρεφική ζωή. Το ανθρώπινο, μητρικό γάλα περιέχει πρωτεΐνες, λίπη και υδατάνθρακες, καθώς και ισχυρά αντισώματα, όπως οι ανοσοσφαιρίνες. Οι ολιγοσακχαρίτες στο ανθρώπινο γάλα είναι, επίσης, ένα από τα κύρια συστατικά του μητρικού γάλακτος. Η ικανότητά τους να φτάνουν στο παχύ έντερο, όπου ζυμώνονται, κυρίως από Bifidobacterium, προσφέρει πλούσια οφέλη με την παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου. Ταυτόχρονα, η πρεβιοτική τους δράση και η ιδιότητά τους να αποτελούν θρεπτικό υπόστρωμα για τους μικροοργανισμούς του εντερικού μικροβιώματος ωφελεί την ανάπτυξή τους.
Η διακοπή του θηλασμού έχει συνδεθεί με την έναρξη της «ενηλικίωσης» του παιδικού εντερικού μικροβιώματος.
Προβιοτικά για παιδιά
Ήδη από τη βρεφική ηλικία πολλοί οργανισμοί χρειάζονται συμπλήρωση σε προβιοτικά για την ενίσχυση και την εξισορρόπηση του εντερικού μικροβιώματος. Τα συμπληρώματα διατροφής με προβιοτικά έχουν θετικά αποτελέσματα σε μια σειρά από συνήθη συμπτώματα της βρεφικής και νηπιακής ηλικίας. Για παράδειγμα, τα προβιοτικά μπορούν να βοηθήσουν στη δυσκοιλιότητα, τη διάρροια, τη δυσανεξία στη λακτόζη ακόμα και τις δερματοπάθειες, όπως η ατοπική δερματίτιδα. Παράλληλα, είναι απολύτως απαραίτητα σε περιπτώσεις λήψης αντιβιώσεων, προκειμένου να μην προκληθούν γαστρεντερικές διαταραχές. Σημαντικά είναι τα οφέλη των προβιοτικών και στο ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών, καθώς το 80% των κυττάρων του ανοσοποιητικού βρίσκεται στο έντερο, με αποτέλεσμα η ισορροπία του εντερικού μικροβιώματος να είναι καθοριστικής σημασίας.
Προβιοτικά bacteflora®
Η σειρά προβιοτικών bacteflora® διαθέτει δύο προϊόντα αποκλειστικά για παιδιά, προσαρμοσμένα στις δικές τους μοναδικές ανάγκες. Με προβιοτικά στελέχη στοχευμένα στο παιδικό εντερικό μικροβίωμα, συμβάλλουν αποτελεσματικά στην εξισορρόπηση του εντερικού μικροβιώματος βρεφών και παιδιών. Το bacteflora® JUNIOR με προβιοτικά για βρέφη και παιδιά διαθέτει μια μοναδική σύνθεση 9 προβιοτικών στελεχών και 6 δις ανά φακελάκι. Ενώ το bacteflora® JUNIOR immune με προβιοτικά, βιταμίνες και μέταλλα περιέχει 5 προβιοτικά στελέχη, 3 δις ανά κάψουλα, βιταμίνες C και D, σελήνιο και ψευδάργυρο είναι ό,τι αναζητάς για το ανοσοποιητικό των παιδιών.
Προβιοτικά και φυτικές ίνες bactefiber®
Σε περιπτώσεις παιδικής δυσκοιλιότητας το bactefiber® JUNIOR είναι η λύση. Τα κλινικά μελετημένα προβιοτικά και οι φυτικές ίνες Sunfiber συνιστούν μια αποτελεσματική φόρμουλα για τη βελτίωση της εντερικής ισορροπίας και την επαναφορά της φυσιολογικής κινητικότητας του εντέρου των παιδιών. Το bactefiber® JUNIOR περιέχει 10 προβιοτικά στελέχη με 10 δις ανά φακελάκι και 2,9 g υδατοδιαλυτών φυτικών ινών για την αντιμετώπιση συμπτωμάτων δυσκοιλιότητας, χωρίς άλλες παρενέργειες όπως φούσκωμα, αέρια ή διάρροια.
Αν και η ανάπτυξη του μικροβιώματος στην παιδική ηλικία έχει συνδεθεί με την διατήρηση της υγείας, δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως οι πρώιμοι παιδικοί παράγοντες, οι οποίοι καθορίζουν την ανάπτυξη του μικροβιώματος. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι καμία από τις παραπάνω παρατηρήσεις δεν αποδεικνύουν επιβαρυμένη υγεία για βρέφη και παιδιά ή μελλοντικές παθογένειες.
Βιβλιογραφία
- Wernroth, ML., Peura, S., Hedman, A.M. et al. Development of gut microbiota during the first 2 years of life. Sci Rep 12, 9080 (2022). https://doi.org/10.1038/s41598-022-13009-3
- Masaru Tanaka, Jiro Nakayama, Development of the gut microbiota in infancy and its impact on health in later life, Allergology International, Volume 66, Issue 4, 2017, Pages 515-522, ISSN 1323-8930, https://doi.org/10.1016/j.alit.2017.07.010.
- Pantazi, A.C.; Balasa, A.L.; Mihai, C.M.; Chisnoiu, T.; Lupu, V.V.; Kassim, M.A.K.; Mihai, L.; Frecus, C.E.; Chirila, S.I.; Lupu, A.; et al. Development of Gut Microbiota in the First 1000 Days after Birth and Potential Interventions. Nutrients 2023, 15, 3647. https://doi.org/10.3390/nu15163647
- Niu, J., Xu, L., Qian, Y., Sun, Z., Yu, D., Huang, J., Zhou, X., Wang, Y., Zhang, T., Ren, R., Li, Z., Yu, J., & Gao, X. (2020). Evolution of the Gut Microbiome in Early Childhood: A Cross-Sectional Study of Chinese Children. Frontiers in Microbiology, 11(April), 1–16. https://doi.org/10.3389/fmicb.2020.00439
- Ronan V, Yeasin R, Claud EC. Childhood Development and the Microbiome-The Intestinal Microbiota in Maintenance of Health and Development of Disease During Childhood Development. Gastroenterology. 2021 Jan;160(2):495-506. doi: 10.1053/j.gastro.2020.08.065. Epub 2020 Dec 8. PMID: 33307032; PMCID: PMC8714606.
- Saeed NK, Al-Beltagi M, Bediwy AS, El-Sawaf Y, Toema O. Gut microbiota in various childhood disorders: Implication and indications. World J Gastroenterol. 2022 May 14;28(18):1875-1901. doi: 10.3748/wjg.v28.i18.1875. PMID: 35664966; PMCID: PMC9150060.
