Παράγοντες διατάραξης εντερικού μικροβιώματος

Το ανθρώπινο μικροβίωμα

Οι μικροοργανισμοί, οι οποίοι συμβιώνουν στο ανθρώπινο σώμα, είναι πολύ περισσότεροι από τα ανθρώπινα κύτταρα. Βάσει αριθμών, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μικροοργανισμοί φιλοξενούν εμάς και όχι το αντίθετο. Το σύνολο των μικροοργανισμών, δηλαδή τα βακτήρια, οι μύκητες, τα αρχαία και οι ιοί, που συμβιώνουν στο ανθρώπινο σώμα, σηματοδοτούν το συνολικό ανθρώπινο μικροβίωμα. Όταν διατηρούνται σε ισορροπία δεν είναι επιβλαβείς, αλλά απαραίτητοι για τη διατήρηση της υγείας. Πληθυσμοί μικροοργανισμών απαντώνται στο δέρμα, τη στοματική κοιλότητα, τον κόλπο, τους πνεύμονες και πολλά άλλα σημεία. Ωστόσο, η πλειοψηφία του ανθρώπινου μικροβιώματος βρίσκεται κατά μήκος του γαστρεντερικού συστήματος και, κυρίως, στο παχύ έντερο. Εκεί, αποικίζουν τρισεκατομμύρια μικροοργανισμών, οι οποίοι απαρτίζουν το λεγόμενο εντερικό μικροβίωμα.

Το εντερικό μικροβίωμα

Ο μεγάλος πληθυσμός του εντερικού μικροβιώματος δεν είναι ο μόνος παράγοντας που προσδίδει ενδιαφέρον στο μικροβίωμα του εντέρου. Τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο σαφές, ότι το εντερικό μικροβίωμα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και την εξέλιξη πολυάριθμων αυτοάνοσων, μεταβολικών, νευροεκφυλιστικών και ψυχιατρικών νόσων. Απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόληψη ή και την αντιμετώπιση συμπτωμάτων που σχετίζονται με ασθένειες είναι η διατήρηση της ποσοτικής και ποιοτικής ισορροπίας του εντερικού μικροβιώματος. Δεδομένης της ύπαρξης πολλών διαφορετικών ειδών, πρέπει να εξασφαλίζεται η ισορροπία μεταξύ των ωφέλιμων μικροοργανισμών και των δυνητικά παθογόνων. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι στην περίπτωση που κάποιοι μικροοργανισμοί υπεραναπτυχθούν ή βρεθούν σε λάθος σημείο μπορούν είτε να προκαλέσουν είτε να επιδεινώσουν μια παθολογική κατάστασης.

Το ανθρώπινο μικροβίωμα συμβάλλει στις μεταβολικές λειτουργίες, προστατεύει από παθογόνους παράγοντες, εκπαιδεύει το ανοσοποιητικό σύστημα και μέσω αυτών των βασικών λειτουργιών, άμεσα ή έμμεσα, επηρεάζει τις περισσότερες από τις φυσιολογικές λειτουργίες μας. Οι βασικές λειτουργίες του εντερικού μικροβιώματος συνοψίζονται στα παρακάτω:

• Ενεργοποίηση & ρύθμιση ανοσολογικών λειτουργιών (ομοιόσταση)
• Διατήρηση & ενίσχυση εντερικού επιθηλιακού φραγμού
• Εντερική νευρορυθμιστική δράση
• Αναστολή ανάπτυξης παθογόνων βακτηρίων
• Επίδραση στον μεταβολισμό της τροφής και στην απορρόφηση θρεπτικών συστατικών
• Σύνθεση βιταμινών

Δυσβίωση εντερικού μικροβιώματος

Η διατάραξη της ισορροπίας και κατά συνέπεια του εντερικού μικροβιώματος ονομάζεται δυσβίωση. Η δυσβίωση συνδέεται με μεταβολές στη σύνθεση και τη λειτουργία των μικροοργανισμών του εντέρου. Τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα της δυσβίωσης είναι η μείωση της ποικιλομορφίας της εντερικής χλωρίδας, η μείωσης του πληθυσμού των ωφέλιμων ή η υπερανάπτυξη των επιβλαβών μικροοργανισμών. Αυτή η κατάσταση «ανισορροπίας» του εντερικού μικροβιώματος έχει διάφορες αιτίες. Στις βασικές αιτίες δυσβίωσης ανήκουν η λήψη αντιβιοτικών, η διατροφή, η ηλικία, το στρες και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Δυσβίωση και αντιβιοτικά

Τα αντιβιοτικά είναι από τους πιο συνήθεις λόγους διατάραξης του εντερικού μικροβιώματος. Τα αντιβιοτικά διαθέτουν ένα ευρύ φάσμα δράσης, χωρίς ικανότητα διαχωρισμού παθογόνων και ωφέλιμων βακτηρίων. Όταν λαμβάνονται, έχουν δράση ενάντια σε παθογόνα βακτήρια που έχουν προκαλέσει λοίμωξη, ωστόσο εξαλείφουν οποιονδήποτε βακτηριακό πληθυσμό συναντούν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχει έντονη διατάραξη του εντερικού μικροβιώματος και ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών. Η συσχέτιση του μικροβιώματος με τα αντιβιοτικά έχει τεκμηριωθεί επαρκώς από την επιστημονική κοινότητα και ποικίλλει ανάλογα με τη φαρμακευτική ουσία, τη δοσολογία, τη διάρκεια της θεραπείας και το προφίλ του ασθενούς. Αν και οι αλλοιώσεις που προκαλούνται από τα αντιβιοτικά είναι γενικά παροδικές, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι συνέπειες μπορεί να είναι πιο σοβαρές και να προδιαθέτουν το άτομο σε παθολογίες όπως η παχυσαρκία, διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος ή η βακτηριακή αντοχή.

Δυσβίωση και διατροφή

Όπως η συνολική κατάσταση υγείας ενός ανθρώπου, έτσι και το εντερικό μικροβίωμα, επηρεάζεται κατά πολύ από τη διατροφή. Επεξεργασμένα τρόφιμα, υψηλό ποσοστό ζάχαρης και λιπαρών, χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών, πρόσθετα και συντηρητικά επηρεάζουν το εντερικό μικροβίωμα και μπορούν να προκαλέσουν δυσβίωση. Οι διατροφικές μας συνήθειες μπορούν να επηρεάσουν κατά πολύ, είτε θετικά είτε αρνητικά, τα είδη που αποικίζουν στο παχύ έντερο. Διαφορετικές κατηγορίες τροφίμων αλληλεπιδρούν με διαφορετικά είδη μικροοργανισμών. Για παράδειγμα, οι φυτικές ίνες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη των ωφέλιμων μικροοργανισμών, αποτελώντας θρεπτικό υπόστρωμα για αυτούς. Προσφέροντας ποσότητα και ποικιλία φυτικών ινών στους μικροοργανισμούς που απαρτίζουν το εντερικό μικροβίωμα, εξασφαλίζουμε ότι οι ζωντανοί αυτοί μικροοργανισμοί θα πολλαπλασιαστούν, θα μεταβολιστούν και θα επιτελέσουν με επιτυχία τις λειτουργίες τους. Η μειωμένη, όμως, πρόσληψη φυτικών ινών έχει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα, αφού δεν υπάρχει επαρκές θρεπτικό υπόστρωμα για κατανάλωση. Η μεσογειακή διατροφή, δηλαδή η αφθονία δημητριακών, ελαιωδών ψαριών πλούσιων σε ω3 λιπαρά οξέα, φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και ξηρών καρπών έχει συνδεθεί με μεγαλύτερη αφθονία βακτηρίων που παράγουν λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου και μικρότερη αφθονία βακτηρίων που έχουν συνδεθεί με φλεγμονή.

Αντίθετα τα πρόσθετα των τροφίμων, τα συντηρητικά, η ζάχαρη και τα λιπαρά οδηγούν στην υπερανάπτυξη δυνητικά παθογόνων μικροοργανισμών, οι οποίοι δρουν ενάντια στον ανθρώπινο οργανισμό. Για παράδειγμα, δίαιτες πλούσιες σε επεξεργασμένα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος, ζάχαρη και αλάτι μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση του πληθυσμού βακτηρίων, τα οποία παράγουν τοξίνες.

Δυσβίωση και ηλικία

Το ηλικιακό στάδιο κάθε ανθρώπου επηρεάζει τη διαμόρφωση του εντερικού μικροβιώματος. Το εντερικό μικροβίωμα επηρεάζεται, ήδη, από τη βρεφική και παιδική ηλικία, παραμένει αμετάβλητο καθ’ όλη την ενήλικη ζωή και μεταβάλλεται μετά την ηλικία των 60 ετών. Στην πραγματικότητα, η μικροβιακή ποικιλότητα του εντέρου αυξάνεται με την ηλικία και την έκθεση σε μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα. Ωστόσο και καθώς η γήρανση είναι μια σταδιακή και μη αναστρέψιμη φυσιολογική διαδικασία που συμβαίνει σε όλες τις βιολογικές μορφές ζωής, είναι λογικό να επηρεάζει και τους ζωντανούς μικροοργανισμούς που συμβιώνουν μαζί μας. Πράγματι, μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της ποικιλομορφίας του εντερικού μικροβιώματος και της ηλικίας. Η σχετική αφθονία αλλά και η αναλογία μικροοργανισμών φαίνεται να μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου. Κατά τη διάρκεια της γήρανσης, το έντερο υφίσταται απώλεια ακεραιότητας, η οποία επιτρέπει τη μετατόπιση των μικροοργανισμών σε άλλους σωματικούς ιστούς. Προκαλείται, έτσι, φλεγμονώδης αντίδραση από τον οργανισμό, ο οποίος δεν αναγνωρίζει τους μικροοργανισμούς και συμπεριφέρεται σε αυτούς σαν να είναι «εχθροί». Η μεγαλύτερη πτωτική τάση παρατηρείται στους αριθμούς των μπιφιδοβακτηρίων, ένα είδος βακτηρίων που είναι απολύτως απαραίτητο για τη διατήρηση της υγείας. Για παράδειγμα, τα βακτήρια Bifidobacterium συμβάλλουν στη βελτίωση ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, όπως η δυσκοιλιότητα.

Δυσβίωση και στρες

Το στρες μπορεί να επηρεάσει την υγεία με πολλαπλούς τρόπους. Ένας από αυτούς είναι η επίδρασή του στο εντερικό μικροβίωμα. Τόσο οι χρόνιοι όσο και οι οξείς στρεσογόνοι παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν μετακίνηση των μικροοργανισμών του εντέρου σε διάφορα σημεία. Μέσω του άξονα εντέρου-εγκεφάλου μεταφέρονται μηνύματα από και προς τις δυο κατευθύνσεις. Από τη μια τα αυτόνομα και κυκλοφοριακά συστήματα μεταφέρουν σήματα κινδύνου στο έντερο, τα οποία οδηγούν σε διέγερση του εντερικού μικροβιώματος. Από την άλλη ουσίες οι οποίες παράγονται από τους μικροοργανισμούς στο έντερο, μπορούν και μεταφέρονται στον εγκέφαλο, διεγείροντας το νευρικό σύστημα.

Μελέτες έχουν δείξει ότι η αυξημένη φλεγμονώδης απόκριση, που συχνά συνοδεύει τις καταστάσεις στρες και κατάθλιψης προκαλεί πολλαπλασιασμό των παθογόνων βακτηρίων που ενθαρρύνουν τη δυσβίωση. Αρκετά στοιχεία, επίσης, δείχνουν διαφορές στη σύνθεση και τη λειτουργία του εντερικού μικροβιώματος σε άτομα με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, σε σύγκριση με υγιείς πληθυσμούς.

Δυσβίωση και περιβάλλον

Είναι γεγονός πως η αλλαγή του κλίματος και η περιβαλλοντική μόλυνση αποτελούν μερικά από τα πιο επίκαιρα θέματα. Η αλλαγή στο περιβάλλον σηματοδοτεί μια σειρά από αλλαγές οι οποίες άμεσα ή έμμεσα δημιουργούν αλλαγές και στον ανθρώπινο οργανισμό. Η αστικοποίηση, η ταχεία ανάπτυξη της οικοδόμησης, η πληθώρα ρυπογόνων οχημάτων και πολλά ακόμη ενισχύουν αργά και σταθερά δυσοίωνες προβλέψεις για κάθε είδος ζωντανού οργανισμού. Το ίδιο ισχύει και για τους μικροοργανισμούς του ανθρώπινου οργανισμού. Η ατμοσφαιρική ρύπανση απειλεί καθημερινά την ισορροπία του εντερικού μικροβιώματος, προκαλώντας απώλεια στον πληθυσμό των φιλικών βακτηρίων, ενώ ταυτόχρονα οι διαφοροποιημένες περιβαλλοντικές συνθήκες (π.χ. αυξημένη σχετική υγρασία) ευνοούν και την επιβίωση πολλών παθογόνων βακτηρίων, τους οποίους καλείται να αντιμετωπίσει ο ανθρώπινος μικροοργανισμός. Για παράδειγμα, ο αέρας και οι επιφάνειες φέρουν υψηλά φορτία σκόνης με χημικά κατάλοιπα, τα οποία δρουν ενάντια στο εντερικό μικροβίωμα και προάγουν τις καταστάσεις δυσβίωσης.

Εξίσου σημαντική είναι και η μειωμένη επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον, το οποίο μπορεί να συμβάλλει στη μικροβιακή αποίκιση του ανθρώπινου οργανισμού, με ταυτόχρονη ενίσχυση της ανοσίας. Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε, φάνηκε ότι παιδιά που είχαν επαφή με φυσικό περιβάλλον παρουσίασαν σημαντική μείωση του κινδύνου ανάπτυξης άσθματος σε σύγκριση με τα παιδιά που δεν ήταν εκτεθειμένα σε αντίστοιχες περιβαλλοντικές συνθήκες. Οι αυξανόμενες ενδείξεις αλληλεπίδρασης μεταξύ του περιβάλλοντος, του μικροβιώματος και της υγείας, υποδεικνύουν ότι χρειάζεται συνεχής μελέτη για την πλήρη κατανόηση των μηχανισμών σύνδεσης.

Ο ρόλος των προβιοτικών στη δυσβίωση

Τα στοιχεία, συνεχώς, επιβεβαιώνουν ότι η διατάραξη της ισορροπίας του εντερικού μικροβιώματος, η δυσβίωση, σχετίζεται με πληθώρα ασθενειών, όπως οι φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου (IBD), σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS), διαβήτης, παχυσαρκία, καρκίνο, καρδιαγγειακές και διαταραχές του κεντρικού νευρικού συστήματος. Στο πλαίσιο η ανάγκη για αποκατάσταση αυτής της ισορροπίας αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση.

Η εξισορρόπηση και η διατήρηση του εντερικού μικροβιώματος είναι εφικτή μέσω των προβιοτικών. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί, οι οποίοι στις κατάλληλες και επαρκείς αναλογίες, έχουν θετικό αποτέλεσμα στην πρόληψη ή θεραπεία μιας ειδικής παθολογικής κατάστασης, μέσω της βελτίωσης της ισορροπίας της εντερικής χλωρίδας του ξενιστή. Οι επαρκείς ποσότητες προβιοτικών μέσω της διατροφής, αν και εφικτό, είναι πολύ δύσκολο να καλυφθούν. Η σύγχρονη διατροφή και η πληθώρα επεξεργασμένων συστατικών κάνουν πολύ δύσκολη την παρουσία ζωντανών μικροοργανισμών στο καθημερινό διαιτολόγιο μας και μάλιστα σε ποσότητες, όπου να διατηρούν υγιές το εντερικό μικροβίωμα. Για αυτό το λόγο, η ανάπτυξη συμπληρωμάτων διατροφής με προβιοτικά διευρύνεται συνεχώς.

Προβιοτικά bacteflora^® από την OLONEA^®

Με σύνθημα «αγάπησε το μικροβίωμα σου» η OLONEA® έχει αναπτύξει μια ολοκληρωμένη σειρά προβιοτικών, με στόχο την ενίσχυση του εντερικού μικροβιώματος. Τα προβιοτικά bacteflora® διαθέτουν εξειδικευμένους συνδυασμούς προβιοτικών στελεχών και άλλων δραστικών συστατικών για στοχευμένη δράση σε κάθε ηλικία και κάθε ανάγκη. Τα προβιοτικά bacteflora® εξασφαλίζουν άριστη σταθερότητα και υψηλούς πληθυσμούς ζωντανών προβιοτικών για εξασφαλισμένη αποτελεσματικότητα. Δεν περιέχουν συντηρητικά, βλαπτικά πρόσθετα, αλλεργιογόνα και γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, για ασφαλή και κατάλληλα για όλους προϊόντα.

Αγάπησε το μικροβίωμα σου.

Βιβλιογραφία

1. Belizário JE, Faintuch J. Microbiome and Gut Dysbiosis. Exp Suppl. 2018;109:459-476. doi: 10.1007/978-3-319-74932-7_13. PMID: 30535609.
2. Brooks CN, Wight ME, Azeez OE, Bleich RM and Zwetsloot KA (2023) Growing old together: What we know about the influence of diet and exercise on the aging host’s gut microbiome. Front. Sports Act. Living 5:1168731. doi: 10.3389/fspor.2023.1168731
3. Salazar J, Durán P, Díaz MP, Chacín M, Santeliz R, Mengual E, Gutiérrez E, León X, Díaz A, Bernal M, Escalona D, Hernández LAP, Bermúdez V. Exploring the Relationship between the Gut Microbiota and Ageing: A Possible Age Modulator. Int J Environ Res Public Health. 2023 May 17;20(10):5845. doi: 10.3390/ijerph20105845. PMID: 37239571; PMCID: PMC10218639.
4. Madison A, Kiecolt-Glaser JK. Stress, depression, diet, and the gut microbiota: human-bacteria interactions at the core of psychoneuroimmunology and nutrition. Curr Opin Behav Sci. 2019 Aug;28:105-110. doi: 10.1016/j.cobeha.2019.01.011. Epub 2019 Mar 25. PMID: 32395568; PMCID: PMC7213601.
5. Ahn J, Hayes RB. Environmental Influences on the Human Microbiome and Implications for Noncommunicable Disease. Annu Rev Public Health. 2021 Apr 1;42:277-292. doi: 10.1146/annurev-publhealth-012420-105020. PMID: 33798404; PMCID: PMC8641399.
6. Gacesa, R., Kurilshikov, A., Vich Vila, A. et al. Environmental factors shaping the gut microbiome in a Dutch population. Nature 604, 732–739 (2022). https://doi.org/10.1038/s41586-022-04567-7
7. Teng Ma, Xin Shen, Xuan Shi, Hafiz Arbab Sakandar, Keyu Quan, Yalin Li, Hao Jin, Lai-Yu Kwok, Heping Zhang, Zhihong Sun, Targeting gut microbiota and metabolism as the major probiotic mechanism – An evidence-based review, Trends in Food Science & Technology, Volume 138, 2023, Pages 178-198, ISSN 0924-2244, https://doi.org/10.1016/j.tifs.2023.06.013.